پسماند و انواع آن

پسماند عبارتست از تمام مواد زائد حاصل از فعالیت های انسان و حیوان که معمولا جامد بوده و غیرقابل استفاده و بی مصرف می باشند. طبق تعریف قانون مدیریت پسماند، این کلمه به مواد جامد، مایع و گاز(غیراز فاضلاب) گفته می شودT که به طور مستقیم یا غیرمستقیم حاصل از فعالیت انسان بوده و از نظر تولید کننده زائد تلقی می شود. 

مدیریت پسماندها عبارتست از یک مجموعه مقررات منسجم و سیستماتیک راجع به کنترل تولید، ذخیره، جمع آوری، حمل و نقل، پروسه و دفع پسماندها، منطبق بر بهترین اصول بهداشت عمومی، اقتصاد، حفاظت از منابع، زیباشناختی و سایر ملزومات زیست محیطی و آنچه برای عموم مورد توجه است. با این تعریف مدیریت پسماندها تمام موارد اداری، مالی، قانونی، طراحی و کارهای مهندسی را در برمی گیرد که در آن راه حل های مسائل و مشکلات پسماندهای جامد از طرف اهالی به عهده دولت گذاشته شده است. راه حل ها ممکن است شامل یک رابطه پیچیده میانبخشی بین رشته هایی مانند علوم سیاسی، برنامه ریزی محلی و شهری، جغرافیا، اقتصاد، بهداشت عمومی، جامعه شناسی، آمار، ارتباطات و حفاظت از منابع و همچنین مهندسی و علم مواد باشد.

اصطلاح پسماندها عام بوده و شامل تمام منابع و انواع دسته بندی ها ، ترکیبات و خواص مختلف می باشد. پسماندهایی که باید دور ریخته شوند، ممکن است برای دیگران و یا در موقعیت دیگری دارای ارزش باشند، ولی برای صاحب آن با ارزش نباشند و باید دور ریخته شوند.
 

 بر اساس قانون مدیریت پسماند، پسماندها به پنج گروه تقسیم شده اند که انواع آن به همراه تعاریف مربوطه در ادامه آورده شده است:

- پسماندهای عادی: به کلیه پسماندهایی گفته می شود که بصورت معمول از فعالیت های روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آنها تولید می شود. از نمونه این پسماندها می توان به زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی اشاره نمود.
- پسماندهای پزشکی(بیمارستانی): به کلیه پسماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستان ها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه گفته می شود. سایر پسماندهای خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.

- پسماندهای ویژه (خطرناک): به کلیه پسماندهایی گفته می شود که به دلیل بالابودن حداقل یکی از خواص خطرناکی از قبیل سمیت، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جزو پسماندهای ویژه محسوب می شوند.

- پسماندهای کشاورزی: به پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی گفته می شود، از قبیل فضولات، لاشه حیوانات(دام، طیور و آبزیان)، محصولات کشاورزی فاسد یا غیرقابل مصرف.

- پسماندهای صنعتی: به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می شود، از قبیل براده ها، سرریزها و لجن های صنعتی.

آگاهی از ترکیبات پسماند برای ارزیابی و انتخاب تجهیزات جمع آوری، پردازش، برنامه های طراحی و .... لازم است. از سوی دیگر برای شناسایی پسماندهای خطرناک لازم است از ماهیت و ترکیبات داخل پسماند آگاهی کافی وجود داشته باشد. نسبت بین ترکیبات مختلف پسماند های شهری به عوامل متعددی بستگی دارد که از آن جمله می توان به سطح رفاه مردم، طرز تلقی مردم از مصرف انواع مواد و طریقه بسته بندی مواد اشاره نمود.

جابجایی، ذخیره و پردازش پسماند در محل

جابجایی، ذخیره و پردازش پسماندها در محل تولید، قبل از اینکه جمع آوری گردند، دومین عنصر موثر از شش عنصر موثر در مدیریت پسماندها بشمار می رود. چون این عنصر اثرات مهمی در بهداشت عمومی، عناصر موثر بعدی و طرز تلقی عموم از سیستم مدیریت پسماند خواهد داشت، فهم آن بسیار مهم است. توجه به نکات ایمنی در امر جابجایی، ذخیره و پروسه در محل پسماندها ضروری است، چرا که برخی از پسماندها خطرناک بوده و عدم رعایت مسائل ایمنی در مراحل مختلف جابجایی، ذخیره و پروسه در محل پسماند می تواند منجر به بروز حوادث شود. همچنین برخی از پسماندهای خطرناک ناسازگار بوده و لازم است در مورد اینگونه پسماندها دقت لازم صورت پذیرد.

 
پسماندهای خطرناک

همانگونه که از اسم پسماندهای خطرناک بر می آید، اینگونه پسماندها درصورت عدم دقت و مراقبت کافی در مدیریت آن می تواند منجر به صدمات جبران ناپذیری به انسان ها، حیوانات، محیط اطراف و تاسیسات و تجهیزات شود. به دلیل اهمیت مدیریت مناسب و اصولی اینگونه پسماندها، کشورهای مختلف قوانین و مقررات خاصی را برای مدیریت آن در مراحل تولید، ذخیره، جابجایی، حمل و نقل و دفع نهایی وضع نموده اند.

رشد فزاینده تولید مواد شیمیایی و همچنین مصرف این مواد در فرایندهای مختلف صنعتی از نشانه های بارز یک جامعه صنعتی به شمار می رود. گرچه استفاده از این مواد در شاخه های مختلف تا حد زیادی باعث توسعه اقتصادی گردیده است، اما مطالعات و تجربیات نشان می دهند که اثرات سوء قابل توجهی در ارتباط با این مواد موجود می باشد. اثرات سوء ناشی از پسماندهای خطرناک بسیار متفاوت و متنوع می باشند. برخی از این اثرات، کوتاه مدت و شدید هستند. مسمویت های حاد توسط مواد شیمیایی خطرناک مثال بارزی از این نوع اثرات هستند. تجربیات سایر کشورها نشان می دهند که در این خصوص کودکان در گروه سنی 1 تا 10 سال گروه بحرانی تحت تأثیر هستند. دسته دیگر از اثرات بهداشتی، اثرات دراز مدت هستند. این عوارض در مدت زمان نسبتاً طولانی بارز می شوند، که بیشتر به خصوصیات سمی، تجمع پذیری زیستی، سرطانزایی، جهش زائی و مواد شیمیایی مربوط می گردند. براین اساس ترکیب شیمیایی یک ماده زائد به لحاظ ایجاد سمیت، سرطانزایی، ایجاد اثرات سوء بر جنین و نوزاد و همچنین پدید آوردن جهش و احتمالاً سایر تأثیرات سوء باید مورد شناسایی قرار گیرد. لازم به ذکر است آنچه که برخی از پسماندهای خطرناک را مهمتر از برخی دیگر جلوه می دهد، وسعت استفاده و کاربرد آن در بخش های مختلف اقتصادی است.