بستن
تفسیر نتایج اسپیرومتری
مقدمه
معاینات بدو استخدام مجموعه‌ای از اقدامات و معاینات پزشکی است که معمولا بعد از پذیرش در آزمون یا مصاحبه استخدام انجام می‌شود. کارفرما در قبال سلامت کارکنان خود مسئولیت دارد و باید از سوابق پزشکی فرد متقاضی مطلع باشد تا شرایطی ایمن را برای او مهیا نماید. انجام این معاینات پزشکی، در صورت بروز مشکل یا آسیب برای کارکنان به کارفرمایان کمک می‌کند تا از حق‌وحقوق خود دفاع کنند. در بعضی از سازمان‌ها این آزمایشات سالانه تحت عنوان معاینات ادواری انجام می‌شوند.
معاینات بدو استخدام با هدف ارزیابی سلامت جسمی و روحی افراد متقاضی کار برای محول کردن وظایف متناسب با توانایی‌های آن‌ها، کاهش احتمال بروز حوادث و بیماری‌هایی که بر اثر کار به وجود می‌آیند و مستندسازی اطلاعات سلامتی کارکنان انجام می‌شود.
معاینات بدو استخدام شامل معاینات پزشکی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و تست اعتیاد، ادیومتری (شنوایی‌سنجی)، اسپیرومتری (تست تنفسی)، اپتومتری (بینایی‌سنجی)، نوار قلب و تست‌های روانشناسی و شخصیت است.
در اسپیرومتری، سلامت ریه متقاضی بررسی می‌شود. این آزمایش برای تشخیص بیماری‌های حاد تنفسی مثل آسم انجام می‌شود. اگر فرد از نظر تنفسی و ریه مشکل داشته باشد، وظایف در محیط‌هایی پر آلاینده است به او محول نمی‌شود.
تست‌های عملکرد ریوی
• اسپیرومتری
• ظرفیت انتشار ریه (DLCO)
• گاز خون شریانی (ABG)
• حجم های ریه ساکن (TLC, RV)
• مقاومت و سازگاری ریه
اسپیرومتری
اسپیرومتری آزمایشی است که برای ارزیابی عملکرد ریه‌ها انجام می‌شود و در آن میزان هوای دم، بازدم و سرعت بازدم بررسی می‌شود. از اسپیرومتری برای تشخیص آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و مشکلات دیگر تنفسی استفاده می‌شود. همچنین ممکن است از اسپیرومتری به صورت دوره‌ای برای بررسی وضعیت ریه و این که آیا درمان بیماری مزمن ریه موثر بوده یا نه استفاده می‌شود.
اهداف اسپیرومتری
1) ارزیابی فعالیت پایه ریه (افرادی که قرار است در مشاغلی شروع به کار کنند که با مواد آسیب‌رساننده به ریه سر و کار خواهند داشت، بهتر است قبل از استخدام و شروع به کار مطالعه اسپیرومتری به صورت پایه انجام شود).
2) به عنوان تست غربالگری و تشخیص زودرس بیماری‌های ریه که فاقد علائم بارز هستند.
3) پیگیری برخی از بیماری‌ها و پاسخ آن‌ها به درمان.
4) در بررسی بیماران مبتلا به سرفه مزمن، تنگی نفس یا رادیوگرافی غیر طبیعی از قفسه سینه.
5) ارزیابی کلی شدت بیماری‌های انسدادی و تحدیدی ریه.
6) بررسی پاسخ بیمار به داروهای گشادکننده برونش.
7) پیش‌بینی ریسک اعمال جراحی.
8) تعیین ناتوانی تنفسی در بیماری‌های شغلی.
9) ارزیابی ریسک اعمال جراحی.
چرا از اسپیرومتری استفاده می‌شود؟
اگر پزشک احتمال بدهد که علائم شما به دلیل بیماری‌های زیر ایجاد شده ممکن است تست اسپیرومتری را برای شما پیشنهاد دهد:
• آسم
• بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
• برونشیت مزمن
• امفیزم
• فیبروز ریوی
پیش از انجام جراحی هم برای بررسی عملکرد ریه‌ها ممکن است از اسپیرومتری استفاده کرد. همین طور از اسپیرومتری ممکن است برای غربالگری بیماری‌های ریوی شغلی استفاده کرد.
خطرات اسپیرومتری
اسپیرومتری به طور معمول، آزمایش بی‌خطری است. ممکن است لحظاتی بعد از انجام تست، احساس تنگی‌نفس یا گیجی داشته باشید. چون تست باعث وارد شدن مقداری فشار به فرد می‌شود اگر سابقه حمله قلبی اخیر یا مشکلات قلبی داشته باشید برای شما اسپیرومتری انجام نخواهد شد. در موارد نادری ممکن است تست اسپیرومتری باعث ایجاد مشکلات تنفسی جدی شود.
مراحل انجام اسپیرومتری
• اندازه‌گیری و ثبت قد، وزن، سن، جنس و نژاد
• نشستن روی یک صندلی مناسب به حالتی که فرد کاملا صاف و راحت باشد و پاها به زمین محکم بچسبد. (البته در حالت ایستاده نیز می‌توان تست را انجام داد)
• اتصال گیره بینی جهت جلوگیری از خروج هوا از بینی طی بازدم قوی
• قراردادن دهانی در داخل دهان به‌طوری که زبان در زیر آن قرار گیرد و لب‌ها کامل و محکم اطراف آن را احاطه کند.
• ابتدا انجام 3 تا 4 دم و بازدم عادی
• سپس انجام یک دم عمیق و کامل تا انتها و در عین حال سریع
• سپس بلافاصله انجام یک بازدم یا فوت قوی و محکم و سریع (بدون هر گونه فاصله با انتهای دم) و ادامه بازدم تا زمانی که دیگر هوایی از ریه خارج نشود. بازدم باید از همان ابتدا با تمام قدرت انجام شود و تا جایی که امکان دارد ادامه یابد.
• حداقل 3 مانور قابل قبول باید انجام شود.
• در بعضی موارد جهت بررسی پاسخ‌دهی راه‌های تنفسی لازم است بیمار 15 دقیقه بعد از مصرف اسپری سالبوتامول مجددا اسپیرومتری را تکرار کند.
آمادگی برای انجام تست اسپیرومتری
• از سه ساعت قبل از انجام اسپیرومتری فرد نباید غذای زیادی مصرف کند.
• افرادی که مورد تست قرار می‌گیرند باید هوشیار بوده و قادر به همکاری باشند.
• فرد باید لباس راحت به تن داشته باشد، چنانچه لباس چسبان باشد منجر به محدودیت در حرکت قفسه سینه می‌گردد، لازم است لباس چسبان درآورده شود.
• بزرگسالان در وضعیت نشسته یا ایستاده و در عین حال راحت قرار گیرند.
• چند ساعت قبل از انجام تست از داروهای استنشاقی استفاده نشود.
• حداقل 8 ساعت قبل از تست از الکل استفاده نشود.
• حداقل 1 ساعت قبل از تست مصرف سیگار قطع شود.
• حداقل 1 ساعت قبل از تست ورزش سنگین انجام نشود.
• بیمار برای انجام تست اسپیرومتری توسط پزشک منع نشده باشد. (در مواردی مانند جراحی قفسه سینه، جراحی چشم یا گوش، سکته قلبی یا آنژین قلبی ناپایدار، شواهد دیسترس تنفسی، سکته مغزی اخیر، فشار خون بالا و ...)
• قد و وزن باید اندازه‌گیری شود، در رابطه با سن، نژاد و سیگاری بودن سوال شود و اطلاعات در دستگاه ثبت گردد.
• بیماری‌هایی مانند سل می‌تواند باعث آلودگی دستگاه اسپیرومتری گردد و این افراد قبل از استفاده از دستگاه باید پزشک خود را مطلع سازند.
• بیمار به حالت صاف نشسته، دسته اسپیرومتر را با دو دست گرفته و گیره بینی را وصل کند. (دقت کنید که در طول انجام تست بیمار خم نشود و حالت صاف خود را حفظ کند.)
کارکرد دستگاه اسپیرومتر
پزشک از اسپیرومتر برای نظارت بر پیشرفت درمان یک بیماری مزمن ریه نیز استفاده می‌کند. اسپیرومتر می‌تواند به تعیین اثر هر دارویی کمک کند. افراد سیگاری و همچنین افراد بالای ۴۰ سال بهتر است مورد آزمایش اسپیرومتری قرار بگیرند. کسانی که در محیط‌کار در معرض مواد آسیب‌رسان به ریه مانند دود هستند نیز از گزینه‌های جدی این آزمایش هستند.
دستگاه اسپیرومتر چگونه کار می‌کند؟
آزمایش اسپیرومتری یک آزمایش تشخیصی ساده است که با استفاده از اسپیرومتر انجام می‌شود. پزشک از فرد در مورد هر داروی تنفسی که ممکن است مصرف کند، سوال می پرسد. مهم‌ترین سوال در رابطه با گشادکننده برونش است. گشادکننده‌های برونش باعث آرامش و باز شدن مجاری تنفسی و تنفس راحت‌تر می‌شوند. ممکن است از فرد خواسته شود قبل از آزمایش آن را قطع کند تا اثرات آن بر تنفس آزمایش شود. تنها کاری که فرد انجام می‌دهد این است که داخل لوله متصل به اسپیرومتر نفس می‌کشد.
انواع دستگاه‌های اسپیرومتر
باید به این نکته توجه کرد که ساختار تمام اسپیرومترها یکسان است. در حقیقت همه آن‌ها یک کار را انجام می‌دهند. اما بسته به تغییراتی جزئی، به انواعی تقسیم‌بندی می‌شوند. دستگاه‌های اسپیرومتر دارای پنج دسته اصلی هستند که عبارتند از:
1) اسپیرومترهای پلتیسموگرافی
2) اسپیرومترهای پنوماتاکومتر
3) اسپیرومترهای الکتریکی
4) اسپیرومترهای تشویقی
5) اسپیرومترهای آسیاب بادی
مقدار نرمال اسپیرومتری چقدر است؟
نتیجه نرمال آزمایش اسپیرومتری در افراد مختلف تفاوت‌هایی دارد. بر اساس سن، قد، نژاد و جنسیت مقدار نرمال آن برای هر فرد، مشخص می‌شود. پزشک مقدار نرمال مناسب شما را بر این اساس مشخص می‌کند و سپس آزمایش را انجام می‌دهد. پس از آن نمره شما را با مقدار نرمال مورد انتظار مقایسه می‌کند. اگر نتیجه آزمایش 80 درصد مقدار پیش‌بینی شده یا بالاتر از آن باشد، یعنی وضعیت نرمال است.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، برای محاسبه ساده مقدار نرمال آزمایش اسپیرومتری برای هر نفر، برنامه‌ای در سایت قرار داده است که می‌توانید بر اساس آن، متوجه شوید چه مقداری برای شما نرمال است.
در اسپیرومتری دو فاکتور کلیدی اندازه‌گیری می‌شود: ظرفیت حیاتی با فشار (expiratory forced vital capacity (FVC)) و حجم بازدم با فشار در یک ثانیه (forced expiratory volume in one second (FEV1)). دکتر نسبت حجم خروجی یا بازدم با فشار در یک ثانیه به ظرفیت حیاتی با فشار را می‌سنجد. اگر مسیرهای هوایی انسداد داشته باشند، مقدار هوایی که می‌توانید به سرعت از ریه خارج کنید، کاهش می‌یابد. این به معنی کمتر بودن حجم خروجی با فشار و نسبت آن به ظرفیت حیاتی با فشار، است.
پارامترهای مهم در اسپیرومتری
معیارهاى پذیرش تست اسپیرومتری
مانور قابل قبول مانورى است که داراى هر پنج شرط زیر باشد:
1) شروع مناسب داشته باشد.
2) قله (Peak) مناسب داشته باشد.
3) مدت مناسب داشته باشد.
4) اتمام مناسب داشته باشد.
5) شکل منحنى قابل قبول داشته باشد.
تست‌های اسپیرومتری
• تست SVC (Slow Vital Capacity)
بیمار سه بار به صورت نرمال تنفس می‌کند، سپس به طور کامل عمل دم را انجام داده به‌طوریکه شش‌ها کاملا پر شود و پس از آن هوا را به طور کامل تخلیه می‌کند.
• تست FVC (Forced Vital Capacity)
فرد باید كاملاً صاف نشسته و كف پاها كاملاً با زمین در تماس باشد. سر وگردن فرد نباید به سمت جلو خم و یا خیلى به سمت عقب باشد. حالت ایستاده براى خانم‌هاى باردار، افراد چاق و كودكان مناسب‌تر است. در طى انجام مانور نشسته یا ایستاده فرد نباید به طرف جلو خم شود.
گیره بینی را وصل كنید. دلیل استفاده از گیره بینى، ممانعت از خروج هوا از بینى در طى بازدم قوى است. درصورت عدم استفاده از گیره بینى در بعضى افراد، مقدارى هوا در طى مانور بازدمى از راه بینى خارج شده و وارد دستگاه نمى‌شود و در نتیجه ممكن است بر روى نتایج تاثیر منفى بر جاى گذارد.
از فرد بخواهید تا قطعه دهانى را در داخل دهان و كاملا روى زبان قرار داده و لب‌ها را محكم به دور آن احاطه نماید. احاطه شدن ناكامل لب‌ها باعث نشت مقدارى از هوا به خارج و كاهش مقادیر پارامترهاى اسپیرومترى به صورت كاذب مى‌شود.
بیمار چند بار به طور نرمال نفس می‌کشد، سپس در عمل دم شش‌ها را کامل به اندازه ظرفیت شش‌ها (بیشترین مقدار) پر کرده و پس از آن بدون مکث به سرعت هوا را تخلیه می‌کند تا جایى كه امكان دارد ادامه می‌دهد و دوباره به سرعت عمل دم را انجام می‌دهد.
فرد را در حین انجام بازدم تشویق به ادامه بازدم كنید و حتماً خود فرد و نمودار را حین انجام بازدم بررسى كنید تا مطمئن شوید بازدم خوبى انجام شده است.
• تست MVV (Maximal Voluntary Ventilation)
به حداکثر تنفس ارادی به صورت سریع و عمیق در یک زمان مشخص اطلاق می‌شود. گاهاً به این وضعیت حداکثر ظرفیت تنفسی (MBC) گفته می‌شود. زمان انجام این تست بیش از 12 ثانیه و کمتر از 15 ثانیه بوده و به صورت لیتر بر دقیقه گزارش می‌شود.
• تست MV (Minute Volume)
در مد MV بیمار 60 ثانیه به صورت نرمال نفس می‌کشد.
الگوهای تهویه‌ای ریوی قابل تشخیص
• الگوی انسدادی (Obstructive Pattern)
مشخص‌ترین ویژگی در الگوی انسدادی کاهش در سرعت‌های جریان بازدمی است. در بیماری‌های انسدادی FEV1 و نسبت درصدی FEV1/FVC کاهش می‌یابد. در این بیماری‌ها همچنین مقدار FEF 25% – 75% کاسته می‌شود.
• الگوی محدودکننده (Restrictive Pattern)
ویژگی بارز الگوی تحدیدی، کاهش در حجم‌های ریه به خصوص FVC است، ولی به علت کاهش کمپلیانس ریه و افزایش خاصیت ارتجاعی، میزان سرعت جریان، طبیعی و یا حتی ممکن است بیش از مقدار طبیعی باشد. از این رو نسبت درصد FEV1/FVC طبیعی و یا بیشتر از حد طبیعی است. در بیماری تحدیدی مقادیر حجم باقی‌مانده (RV) و TLC نیز کمتر از مقدار موردنظر است.
• الگوی مختلط (Mixed Pattern)
در مواردی ممکن است یک بیماری الگوی تحدید و انسدادی تواماً ایجاد نماید. مثلاً در کارگر مبتلا به آزبستوز الگوی اسپیروگرام تحدیدی است، حال اگر کارگر مبتلا، سیگاری هم باشد راه‌های هوایی نیز مبتلا بوده و الگوی حاصله یک نمای مختلط است. در این مورد تمام حجم‌ها کاهش می‌یابد.
نحوه تفسیر نتایج اسپیرومتری
ارزیابی نتایج اسپیرومتری بر حسب ترکیب مقادیر %SVC و FEV1/FVC تعیین می‌گردد. مقادیر تعریف شده LLN (حد پایین نرمال)، برای %SVC برابر 80% و برای FEV1/FVC برابر 70% است. به عبارت دیگر، مقادیر کوچکتر از این حد، نشان‌دهنده بیماری است. برای مثال، در شکل بالا، دایره رنگی در ربع Obstructive واقع شده است که نشان‌دهنده وجود بیماری COPD از نوع Obstructive (انسدادی) در بیمار است. در این ناحیه مقدار FEV1/FVC کوچکتر از 70% است. به این معنی که بیمار در ثانیه اول بازدم، کمتر از 70% حجم ریه را توانسته تخلیه کند که نرمال نیست. در جدول زیر انواع COPD با استفاده از مقادیر %SVC و FEV1/FVC طبقه‌بندی شده است:
نمونه فرم اسپیرومتری:
مطالب مرتبط:
معاینات طب کار
شنوایی سنجی طب کار
بینایی سنجی طب کار
نمونه فرم اسپیرومتری:
مطالب مرتبط:
معاینات طب کار
شنوایی سنجی طب کار
بینایی سنجی طب کار
