بستن
استاندارد رنگ ها در ایمنی
مقدمه
امروزه در صنایع و محیط‌های صنعتی تلاش بر این است که بتوانیم تا حد امکان از حوادث و اتفاقاتی که در حین کار رخ می‌دهد بکاهیم. در این راستا آموزش‌هایی در بدو استخدام و یا در حین کار به کارکنان داده می‌شود تا آشنایی کاملی با محیط کار، خطرات دستگاه‌ها و بایدها و نبایدهای محوطه صنعتی پیدا کنند.
برای یادآوری خطرات و هوشیاری کارکنان حین انجام کار از علائم و تابلوهای اخباری و اخطاری که رنگ‌بندی‌های مشخص و معینی دارند و هرکدام از این رنگ‌ها مفهوم خاصی را می‌رسانند استفاده می‌شود تا اگر کارگر نتوانست به هر دلیلی نوشته روی تابلو یا علامت درج‌شده بر روی آن را بخواند یا بفهمد از طریق رنگ آن متوجه نوع خطر آن محیط شود و اقدامات حفاظتی و ایمنی موردنیاز را انجام دهد تا از بروز حوادث ناخوشایند و پرهزینه هم برای خودش و هم برای کارگاه جلوگیری کند. لازم به ذکر است مفهوم و دلیل استفاده از هر رنگ باید از طریق جلسات آموزشی توسط سرپرست ایمنی به کارکنان آموزش داده شود و به‌صورت مستمر برای آن‌ها تکرار شود تا به‌طور کامل بیاموزند و به خاطر داشته باشند. در ادامه قرار است بیشتر با این موضوع آشنا شویم.
OSHA و ANSI
در زمینه تعیین استاندارد های رنگ در حوزه ایمنی دو سازمان OSHA و ANSI پیشتاز و سرآمد سازمان‌های دیگر هستند به‌طوری‌که علاوه بر کشوری که این دو سازمان در آن فعالیت می‌کنند، سراسر جهان خواستار و پذیرای توصیه‌ها و استاندارد های طرح‌شده این دو سازمان در زمینه تأمین ایمنی هستند.
درست است که این دو سازمان استاندارد های متفاوتی طرح و ارائه نموده‌اند ولی در زمینه اجرا و در اکثر مواقع این قوانین باهم، هم‌پوشانی دارند و یکدیگر را تائید می‌کنند.
استاندارد های رنگ OSHA
اداره ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا وظیفه تنظیم و اجرای قوانین و استاندارد های شغلی را بر عهده دارد و در تلاش است تا از ایمن بودن کارگاه‌های صنعتی اطمینان حاصل کند. این سازمان در زمینه استاندارد رنگ بر اساس موقعیت‌های خاص و کلمات اختصاصی آن شرایط یک دسته‌بندی کلی ارائه کرده است که به شرح زیر می‌باشد:
• خطر) علائم خطر هنگامی استفاده می‌شود که خطر فوری برای زندگی و سلامت یک کارگر وجود داشته باشد. این علائم باید به رنگ قرمز باشد.
شکل 1. رنگ قرمز علائم
• هشدار) زمانی که خطر وجود دارد اما به اندازه زمانی که عبارت (خطر) استفاده می‌شود شدید و یا فوری نیست. رنگ این علائم بایستی نارنجی باشد.
شکل2. کاربرد رنگ نارنجی در علائم
• احتیاط) برای اطلاع‌رسانی در مورد یک خطر بالقوه مورداستفاده قرار می‌گیرد و علائم احتیاط باید به رنگ زرد باشند.
شکل3. احتیاط (زرد)
• خطرات بیولوژیکی) مخاطرات بیولوژیکی به دلیل خطرات منحصر به فردشان دسته‌بندی خاص خود را دارند. علائم این خطر به رنگ نارنجی فلورسنت باید دیده شود.
شکل4. حضور نارنجی فلورسنت در علائم
• خطرات فیزیکی) این مخاطرات به دو گروه جداگانه تقسیم‌بندی می‌شوند:
الف) قرمز – زمانی که خطر آتش‌سوزی در یک منطقه وجود دارد یا منطقه موردنظر نزدیک به شعله است یا مواد قابل اشتعالی وجود درد که می‌توانند منفجر شوند و یا برای جلوگیری از ادامه یک فعالیت خاص توسط افراد رنگ قرمز استفاده می‌شود.
ب ) زرد - برای خطرات مربوط به زمین خوردن، لغزش و ضربه که در مناطق صنعتی رایج است از این رنگ استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است که این تقسیم‌بندی انحصاری که برای خطرات فیزیکی انجام گرفت با موارد بالا در تضاد نیست و اگر کمی بیشتر توجه کنیم هم‌پوشانی کاملی در این بین وجود دارد. برای مثال خطر آتش‌سوزی یک موقعیتی است که اکیداً و فوراً زندگی فرد به خطر می‌افتد، پس رنگ قرمز برای هر دو مورد گزینه شایسته‌ای محسوب می‌شود.
استاندارد های رنگ ANSI
موسسه استاندارد های ملی آمریکا یک موسسه خصوصی غیرانتفاعی است که در زمینه تعیین استاندارد های رنگ دستی بر آتش دارد. درست است که مانند OSHA سازمانی قدرتمند و پر نفوذ نیست ولی استانداردهایی که تدوین می‌کند بسیار جامع و کارآمد است. به همین دلیل در صنایع استاندارد های این سازمان بسیار دیده می‌شود.
1) قرمز) رنگ قرمز بر روی هر علامت ایمنی، برچسب یا اشیاء برای نشان دادن خطر و یا هشدار دادن به افراد برای متوقف کردن فعالیت در حال انجام. این رنگ نشان‌دهنده خطر قطعی و آسیب‌های جدی است. نمونه کاربرد:
الف) موارد ایمنی آتش‌نشانی مانند کپسول آتش‌نشانی و اعلام حریق
ب) کلیدهای توقف اضطراری، دکمه‌ها
ج) ظروف حاوی یا حامل مایعات قابل اشتعال
د) خطرات ساختمانی و همچنین الزامات استفاده از لوازم حفاظت فردی
شکل5. مواد قابل احتراق به رنگ قرمز
2) نارنجی) برای آگاه کردن افراد از قطعات خطرناک یک ابزار یا دستگاه که پتانسیل ایجاد آسیب فیزیکی مانند له کردن یا بریدن اندام‌های بدن انسان یا آسیب به کارگاه را دارند. نمونه کاربرد:
الف) قطعات آشکار و متحرک ماشین‌آلات و دستگاه‌ها
ب) خطرات الکتریکی و تجهیزات برق‌دار (ولتاژ بالا)
ج) علامت‌گذاری‌های منطقه کار به‌وسیله مخروط‌ها و بشکه‌های ایمنی
د) تابلوهای راه‌سازی و جاده‌سازی
شکل6. مخروط‌های نارنجی (جداکننده محوطه کار)
3) زرد) هرجایی که نیاز به احتیاط باشد، رنگ زرد باید رنگ اصلی بر روی علائم یا برچسب‌ها باشد. در اصل برای آگاهی از وجود خطر. خطراتی مانند زمین خوردن، سوختن، گرفتار شدن در یک نقطه و هر اتفاقی که ممکن است رخ دهد. نمونه کاربرد:
الف) به‌وسیله علائم به رنگ زرد به کارگران دستور داده شود هنگام کاربر روی ماشین‌آلات خاص یا زمانی که در یک منطقه خاص هستند از لوازم حفاظت فردی استفاده کنند.
ب) به‌وسیله این رنگ به خطرات رایجی که همواره در کارگاه با آن سر‌و‌کار دارید اشاره‌کنید. برای مثال کف کارگاه خیس یا مرطوب است و خطر سرخوردن وجود دارد.
ج) ذکر این مورد که هنگام ورود افراد به یک منطقه ساخت‌وساز یا صنعتی که فقط کارمندان خود آن بخش مجاز به فعالیت در آن هستند به کارکنان بخش اطلاع داده شود.
د) برای هشدار دادن به کارکنان در مورد افتادن یا سرخوردن از لبه‌های بارگیری مانند اسکله‌ها و یا سکوها و حاشیه‌ها.
ه) برای هشدار دادن به کارگران در مورد وسایل متحرک و خطرات بالای سر.
شکل7. تابلو هشدار به رنگ زرد
4) سبز) این رنگ دو کاربرد دارد و می‌تواند دو مفهوم را به افراد منتقل کند: الف) وجود خروج اضطراری
ب) نشانگر محل نگهداری کمک‌های اولیه و سایر انواع تجهیزات ایمنی. نمونه کاربرد:
الف) می‌توان به کیت‌های کمک‌های اولیه، فواره‌های شستشوی چشم اضطراری و تجهیزات پزشکی و ایمنی اشاره کرد.
شکل8. خروجی اضطراری
ب) می‌توان دستورالعمل‌های بهداشتی را گوش زد کرد.
ج) تأکید به اینکه حوادث و شرایط ناایمن باید گزارش شود.
د) اشاره کردن به بهترین شیوه‌ها و اقدامات ایمنی
5) آبی) روی علائم و برچسب‌هایی استفاده می‌شود که اطلاعات و پیشنهادهایی را در مورد یک مکان خاص در محوطه کار و یا یک شرایط خاص ارائه می‌کنند و شاید این اطلاعات اصلاً ربطی به ایمنی نداشته باشند. نمونه کاربرد:
الف) اشاره به مناطق تعیین‌شده برای سیگار کشیدن و مکان‌هایی که سیگار کشیدن ممنوع است.
ب) برای بیان کردن بهترین و صحیح‌ترین روش‌های کاری را به کارکنان.
ج) برای بیان دستورالعمل‌ها و قوانین نگهداری از ابزارآلات و محوطه کار.
د) اشاره به فاصله بالای سر مناسب و ایمن در یک منطقه معین.
7) بنفش) درست است که این رنگ توسط ANSI برای استفاده در آینده محفوظ است اما به‌طورکلی استفاده از این رنگ برای هر موضوعی در هرکدام از قسمت‌های کارگاه بستگی به کارفرما دارد و به‌طورقطع مفهوم آن از کارگاهی به کارگاه دیگر متفاوت خواهد بود. برای مثال هم‌اکنون در بعضی مناطق برای نشان دادن وجود تشعشع از این رنگ استفاده می‌شود.
8) خاکستری) این رنگ هم برای استفاده در آینده توسط ANSI محفوظ است.
خط‌کشی در کف کارگاه توسط رنگ‌های زیر انجام می‌شود:
الف) رنگ سیاه‌وسفید
علامت یا برچسب سیاه‌وسفید برای هدایت ترافیکی افراد و تعیین مسیر رفت‌وآمد آن‌ها استفاده می‌شود. اگرچه به‌طور مستقیم ربطی به ایمنی ندارد ولی می‌تواند ایمنی کارگاه و تأسیسات را بهبود بخشد.
ب) رنگ زرد و سیاه
برای نشان دادن وجود انسداد یا مانع بر سر راه مثل ستون و همچنین وجود محدودیت در مسیر عبور مانند قرارگیری پالت‌ها.
ج) خطوط سبز در کنار خطوط سیاه‌وسفید
مسیرهایی را نشان می‌دهد که از طریق آن‌ها می‌توان به درب یا پله‌های اضطراری رسید.
د) خطوط مورب زرد
نشان‌دهنده امکان رخ دادن سقوط اشیاء و گیرافتادن در بین ماشین‌آلات.
ه) رنگ سبز و سفید
نشانگر مسیر رسیدن به درب اضطراری.
علامت‌گذاری لوله‌ها توسط رنگ‌ها
علامت‌گذاری لوله‌ها در واحدهای صنعتی به‌وسیله استاندارد های رنگی ANSI به ما کمک می‌کند تا راحت‌تر متوجه شویم که داخل لوله‌ها چه نوع ماده‌ای قرار دارد زیرا بدون این کار به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان فهمید لوله محتوی چه نوع ماده‌ای است مگر به‌وسیله افرادی که در آن بخش مدت‌هاست کار می‌کنند و از محتویات لوله‌ها خبر دارند. خود این مسئله هم خیلی قابل‌اطمینان نیست و امکان فراموشی و اشتباه در این زمینه توسط افراد بسیار بالا می‌باشد. لازم به ذکر است اگر در کارگاه صنعتی حادثه‌ای رخ دهد باوجود برچسب‌های رنگی بر روی لوله‌ها، محتویات لوله به‌سرعت شناسایی‌شده و عملیات امداد و نجات با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
بنابراین ANSI بر اساس نوع مواد رنگ‌هایی را به‌عنوان معرف آن مواد تعیین کرده است تا برچسب‌هایی بارنگ‌های معین تهیه‌شده و بر روی لوله‌ها چسبانده شوند و یا کل لوله بر اساس رنگ معین رنگ‌آمیزی شود.
• زرد) مایعات یا گازهای قابل اشتعال
• نارنجی) محلول‌های سمی یا خورنده
• قرمز) مایعات یا محلول‌های خاموش‌کننده آتش ( لوله‌های اسپرینکلر ) و بالابرنده
• سبز) لوله‌های آب (این آب می‌تواند برای آشامیدن، خنک‌کننده، آب برگشتی بعد از خنک کردن و زباله باشد، بنابراین لزوماً آب قابل شرب مدنظر نیست.)
• آبی) هوای فشرده و موادی که برای کاهش خطرات مواد خطرناک مورداستفاده قرار می‌گیرد.
• سفید (آلومینیومی) یا خاکستری ) مواد بدون خطر و ایمن
استاندارد های رنگ در سیستم‌های هیدرولیکی
به سیستم‌هایی که کار توسط مایعات تحت‌فشار انجام می‌شود سیستم هیدرولیکی گفته می‌شود و تمامی ماشین‌آلاتی که از این روش برای انجام کار استفاده می‌کنند جزء این سیستم قرار می‌گیرند. استاندارد های رنگی این سیستم به شرح زیر است:
• سیاه) فشار زیاد
• قرمز) تأمین فشار
• قرمز متناوب) فشار شارژی
• زرد) سنجش جریان سیال
• آبی) تخلیه
شکل9. سیستم هیدرولیکی
استاندارد های رنگ برای سیستم‌های پنوماتیکی
این نوع سیستم‌ها نحوه فعالیت بسیار مشابه با سیستم‌های هیدرولیکی دارند با این تفاوت که به‌جای استفاده از مایعات تحت‌فشار از هوای تحت‌فشار برای انجام کار استفاده می‌کنند.
• سیاه) فشار زیاد
• قرمز) تأمین فشار
• قرمز متناوب) شارژ
• زرد) تشخیص جریان
• آبی) تخلیه
• سبز) مکیدن
استاندارد رنگ‌ها در کدگذاری محصولات خطرناک
بر اساس مصوبه کمیسیون تجارت بین کشورها از رنگ‌های ترکیبی برای کدگذاری مواد خطرناک استفاده می‌شود تا تشخیص نوع ماده از روی بسته ارسالی به‌راحتی انجام شود. این قانون در سراسر جهان ثابت است و فرقی ندارد.
1- حروف قرمز در زمینه سفید) سموم، مواد منفجره، گازهای سمی و گاز اشک‌آور
2- حروف سیاه در زمینه سبز) گازهای تحت‌فشار
3- حروف سیاه در زمینه قرمز) مایعات قابل اشتعال و یا مواد آتش‌زا
4- حروف سیاه در زمینه زرد) جامدات قابل اشتعال و مواد اکسیدکننده
5- حروف سیاه در زمینه سفید) مخزن اسید
استاندارد های رنگ برای کابل‌های برق
• سیاه (یک سیم برق)
• سفید (برای دو سیم برق)
• قرمز (برای سه سیم برق)
• سبز(چهار سیم برق)
• نارنجی (پنج سیم برق)
• آبی (شش سیم برق)
• سفید با پیچ سیاه (هفت سیم برق)
• قرمز با پیچ سیاه (هشت سیم برق)
• سبز با پیچ سیاه (نه سیم برق)
• نارنجی با پیچ سیاه (ده سیم برق)
استاندارد های رنگ در راه آهن
1) قرمز: نشانگر وضعیت خطرناک و الزام توقف.
2) ارغوانی: وضعیت‌های توقف.
3) زرد: حرکت باید بااحتیاط انجام شود.
4) آبی: نشانگر الزام احتیاط زیرا کارگران در حال کارند.
5) سبز: حرکت مجاز است.
استاندارد رنگ کپسول‌های آتش‌نشانی
الف) کپسول گاز کربنیک به رنگ خاکستری تیره
ب) کپسول دارای کف به رنگ زرد
ج) کپسول حاوی آب به رنگ قرمز
د) کپسول محتوی مواد هالوژن دار به رنگ سبز
شکل10. کپسول‌های اطفا حریق
استاندارد های رنگ در جاده
1) نارنجی: برای کاهش سرعت در جاده‌ها و خروج از مسیر اصلی
2) قرمز: برای توقف‌ها و تقاطع‌های خطرناک و حادثه‌ساز
3) سبز: برای مسیرها و جاده‌های مستقیم
4) زرد: نواحی امن و بدون خطر
5) آبی: برای منطقه‌های آموزشی
مطالب مرتبط:
علائم ایمنی و بهداشت در محیط کار
GHS
تفسیر نتایج اسپیرومتری
مطالب مرتبط:
علائم ایمنی و بهداشت در محیط کار
GHS
تفسیر نتایج اسپیرومتری
