حادثه پتروشیمی خارک

مجتمع پتروشیمی خارک دوباره دچار حادثه شد. حادثه ای که نه اولین حادثه این مجتمع بود و نه آخرین حادثه این مجتمع خواهد بود. در این مقاله کوتاه ما ابتدا تاریخچه ای از حوادثی را که در این مجتمع رخ داده را مرور می کنیم و در به راهکارهای که می تواند در پیشگیری از رخ داد این حوادث کمک کننده باشد اشاره می کنیم.

موقعیت جغرافیای مجتمع پتروشیمی

 مجتمع پتروشیمی خارك در جزیره خارگ که در 57 کیلومتری شمال غربی استان بوشهر واقع است، قرار دارد. موقعیت جغرافیائی این جزیره در 29 درجه و 15 دقیقه ی عرض شمالی و 50 درجه و 29 دقیقه ی شرقی می باشد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 3 متر و دارای آب و هوایی مرطوب به همراه بادهای شرجی است. جزیره خارگ بواسطه موقعیت و عمق مناسب دریائی، مکان مناسبی برای صدور نفت و محصولات پتروشیمی به حساب می آید و از این جهت از اهمیت بالایی برخوردار است.

تاریخچه ساخت پتروشیمی

شركت پتروشيمي خارك در ابتدا تحت عنوان شركت سهامي شيميايي خارك به منظور بازيافت پروپان، بوتان، نفتا و گوگرد از گازهاي استحصالي چاههاي حوزه نفتي فلات قاره ايران با مشاركت پنجاه – پنجاه بين شركت ملي صنايع پتروشيمي و شركت آمريكايي AMOCO و با سرمايه اي معادل 900 ميليون ريال در سال 1344 تاسيس و در سال 1348  به بهره برداري رسيد. 

علاوه بر اين در سال 1373 به منظور جلوگيري از سوختن گازهاي سبك توليد شده در فرآيند مجتمع و تبديل آن به فرآورده هاي با ارزش افزوده و حركت هر چه بيشتر به سمت خودكفايي و قطع وابستگي و افزايش صادرات و همچنين در جهت انتقال تكنولوژي، ايجاد افزايش درآمد ارزي، كاهش آلودگي محيط زيست و اشتغال در منطقه، طرح احداث واحد متانول خارگ نيز آغاز و با فن آوري توليد و مهندسي پايه شركت لورگي ( LURGI ) آلمان و با سرمايه گذاري ارزي 5/149 ميليون دلار و 5/465 ميليارد ريال در زميني به مساحت 24 هكتار احداث و در سال 1378  به بهره برداري رسيد . خوراك اين مجتمع گازهاي ترش همراه استحصال شده از استخراج نفت مناطق دريايي و خشكي شامل هيدروكربن هاي سنگين و تركيبات گوگردي مي باشد .

سابقه حادثه در پتروشیمی خارک

به دلیل ماهیت فعالیت این صنعت، در چند سال اخیر حوادث متعددی در این مجتمع به وقوع پیوسته است در زیر به چند مورد اشاره می شود.

      1- حادثه 2 مرداد ماه 1389:

2-    این حادثه‌ در مسیر خطوط لوله متصل به برج جذب مجتمع، در اثر نشت گاز به وقوع پیوست که منجر به فوت 4 نفر از پرسنل بهره بردار واحد گردید و علاوه بر آن،  آسیب شدیدی به     تجهیزات واحد وارد شد و فرایند تولید به مدت 40 روز متوقف گردید.

  علت این حادثه نشت گاز از فلنج در مسیر مبدل برج جذب و تماس با منبع جرقه بود که منجر به این حادثه مرگبار شد.(مشاهده انیمیشن)

3-    2- حادثه 23 دی ماه 1389:

  انفجاری دیگر در این مجتمع به وقوع پیوست که در این حادثه کشیک ارشد واحد، دچار سوختگی شدید شد و نهایتا جان خود را از دست دادند.

  علت حادثه راپچر شدن خطر فلر مخزن پروپان اعلام گردید که به دنبال نشت گاز پروپان از آن، انفجار و آتش سوزی بزرگی بوقوع پیوست. (مشاهده انیمیشن)

4-    3- در تاریخ 29 آبان ماه 1399:
   در پی حادثه ای دیگر در این مجتمع یک نفر جان خود را از دست داد و چهار نفر مصدوم شدند.

طبق گفته فرماندار بوشهر علت حادثه، انتشار گاز های هیدروکربنی تخلیه شده در فضا در پی انجام تعمیر کاری و جوشکاری تعدادی از نیروها بوده که در  قسمتی از پتروشیمی که در حالت اورهال و خاموش بوده، این انفجار صورت گرفت.

5-     در تازه ترین حادثه ای که در تاریخ 19 مرداد ماه 1400  در این مجتمع پتروشیمی اتفاق افتاد، مخزن گسولین (Gasoline) پتروشیمی خارک دچار حریق شد که خوشبختانه تلفات جانی نداشت.

این آتش‌سوزی در یک مخزن روزانه گسولین رخ داده و بلافاصله مهار شد.

   چرایی رخداد حادثه

      همانگونه که در بالا اشاره شد این پتروشیمی دوباره دچار حادثه شد و احتمالا در آینده دچار حوادث بیشتری نیز خواهد شد. اما مسئله مهم این است که چرا این حوادث در سالیان اخیر رخ داده اند، متاسفانه ما نتوانستیم گزارش کاملی از بررسی حوادث رخ داده در این مجتمع پیدا کنیم در این جا دلایل احتمالی را که می تواند در رخ داد این حادثه نقش داشته باشند را ذکر می کنیم، اما برای یافتن دلایل اصلی و ریشه ای لازم است این حادثه به صورت دقیق توسط تیم های بررسی حادثه بررسی شده و گزارش نهایی در اختیار عموم قرار گیرد:

1-   یادگیری از رویداد های ایمنی

     امروز در تمام دنیا رویداد های ایمنی نقش بسیار مهمی در پیشگیری از حوادث را بر عهده دارند به طوری که در برخی از متون از این رویداد ها به عنوان پیشگویی کننده های حوادث نام برده می شود. متاسفانه در کشور ما به این رویداد های توجه نمی شود حتی بعضا در صنایع مهم مثل نفت و گاز نیز توجهی به این رویداد ها نمی شود.

2-     بررسی حوادث

    با بررسی حوادث می توان ضعف های سیستم را شناسایی و با انجام راهکار های کنترلی می توان از رویداد حوادث یکسان و مشابه در آینده جلوگیری کرد. امروزه می توان از روش     های  بسیار متنوع بررسی حادثه به منظور بررسی حوادث استفاده کرد که در اینجا به ذکر چند مورد اشاره می شود:

  روش TripodBeta، روش 5 چرا، روش AcciMap و روش    STAMP و ....

3-   3-     تعمیرات و نگهداری

   متاسفانه به دلایل بسیار زیادی از جمله تحریم در سالیان گذشه کشور ما در بحث تامین قطعات مهم و استراتژیک دچار مشکل شده است. از طرفی اکثر صنایع ما دارای سن بسیار بالای هستند که در سالیان اخیر تجهیزات آن ها جایگزین و نوسازی نشده است. در چنین شرایطی داشتن یک برنامه تعمیر و نگهداری مناسب بسیار می تواند در کاهش رخداد شکست در سیستم و کاهش حوادث موثمر ثمر باشد.

4-  4-     بازرسی های مبتنی بر ریسک

     یکی از دلایل اصلی حوادث شایع در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی عدم توجه به سیستم های مجوز کار می باشد. در سالیان اخیر حوادث زیادی در این صنایع رخ داده که عدم صدور پرمیت و یا صدور نامناسب پرمیت نقش عمده ای در آن ها داشته است. همانطور که در بالا ذکر شد حادثه 29 آبان 1399 در همین پتروشیمی نیز به علت جوشکاری بوده است.
5-      سیستم های مجوز کار

   یکی از دلایل اصلی حوادث شایع در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی عدم توجه به سیستم های مجوز کار می باشد. در سالیان اخیر حوادث زیادی در این صنایع رخ داده که عدم صدور رمیت و یا صدور نامناسب پرمیت نقش عمده ای در آن ها داشته است. همانطور که در بالا ذکر شد حادثه 29 آبان 1399 در همین پتروشیمی نیز به علت جوشکاری بوده است.

    علاوه بر موارد ذکر شده در بالا حوادث می توانند دلایل زیادی داشته باشند. امروزه ثابت شده است که سیستم مدیریت نقش بسیار زیادی در رخداد و پیشگیری از حوادث دارند. در حادثه ای که اخیرا در این مجتمع رخ داد تیم واکنش در شرایط اضطراری این مجتمع توانستند عملکرد خوبی داشته باشند ولی نباید فراموش کرد که در ایمنی هدف باید ابتدا پیشگیری از حادثه باشد و سازمان ها و صنایع باید تمام تلاش خود را بکار گیرند تا از وقوع حوادث جلوگیری کنند. امیدواریم دیگر شاهد چنین حوادثی در کشور نباشیم.