بستن

ورود / ثبت نام

بستن

سبد خرید

بستن

سبد خرید

0
  • خانه 
    •  
  • شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک
ارزیابی ریسک ETA

ارزیابی ریسک ETA

08 آذر 02

ارزیابی ریسک

ارزیابی ریسک، احتمال و پیامدهای حوادث ناگوار احتمالی و میزان تحمل چنین رویدادهایی را تعیین می کند. نتایج این فرآیند ممکن است به صورت کمی یا کیفی بیان شود. ارزیابی ریسک بخشی ذاتی از یک استراتژی مدیریت ریسک گسترده تر برای کمک به کاهش هر گونه پیامدهای احتمالی مرتبط با ریسک است.  
به طور دقیق‌تر، ارزیابی ریسک، رویدادهای بالقوه (آینده) را که ممکن است بر افراد، دارایی‌ها ویا محیط تأثیر منفی بگذارد را شناسایی و تحلیل می‌کند (یعنی تجزیه و تحلیل خطر ). همچنین قضاوت "در مورد تحمل پذیری خطر بر اساس تجزیه و تحلیل ریسک" را در نظر می گیرد.                    

تجزیه و تحلیل درخت رویداد (Event Tree Analysis)   

تجزیه و تحلیل درخت رویداد (ETA) از نظر بصری شبیه تجزیه و تحلیل درخت خطا است اما اساساً با FTA متفاوت است. ETA یک تحلیل استقرایی است که در مقایسه با FTA (قیاسی) به ترتیب معکوس انجام می شود. از این رو اثرات رویدادهای تحت بررسی به جای علل آنها مشخص می شود. ETA یک نوع تحلیل استقرایی است که در آن سؤال اساسی مطرح شده این است که "چه اتفاقی می افتد اگر ...؟"  ETA را می توان هم برای شناسایی خطر و هم برای تخمین احتمال دنباله ای از رویدادها که منجر به موقعیت های خطرناک می شود استفاده کرد.   
هدف از این تحلیل، بررسی عیوب و حوادث در سیستم های فنی است. در محدوده این هدف، پیامدهای بالقوه یک خطا تعیین می شود. با شروع یک رویداد اولیه، یک ساختار درختی ساخته می‌شود که در نهایت به پیامدهایی ختم می‌شود که ممکن است به طور بالقوه ناشی از این رویداد باشد.
تجزیه و تحلیل درخت رویداد ممکن است به صورت کیفی یا کمی انجام شود. در صورت تجزیه و تحلیل کیفی ممکن است اثرات یک خطای رخ داده مشخص شود. هنگامی که یک تجزیه و تحلیل کمی انجام می شود، نتایج با احتمالات اثرات ناشی از خطای مورد بررسی گسترش می یابد.
این روش تجزیه و تحلیل، با استفاده از نمادهای گرافیکی ترسیم شده است. در طول تجزیه و تحلیل، این نمادها به ساختار درختی منتهی می شوند که مسیرهای سیگنال یا مسیرهای اثر حاصل را نشان می دهند. از طریق ترسیم ساختار یافته این مسیرهای اثر، می توان به مدل سازی کامل سیستم دست یافت.      
نتایج تجزیه و تحلیل درخت رویداد، توالی رویداد هستند، یعنی مجموعه ای از شکست ها یا خطاهایی که منجر به یک حادثه می شوند. تجزیه و تحلیل درخت رویداد برای تجزیه و تحلیل فرآیندهای پیچیده که دارای چندین لایه از سیستم های ایمنی یا روش های اضطراری برای پاسخ به رویدادهای آغازگر خاص هستند، مناسب است. 
این روش یک تکنیک مدل سازی منطقی از بالا به پایین برای موفقیت و شکست است که تجزیه و تحلیل درخت رویداد پاسخ ها را ازطریق یک رویداد آغازگر بررسی می کند و مسیری را برای ارزیابی احتمالات نتایج و تحلیل کلی سیستم ایجاد می کند. این تکنیک تجزیه و تحلیل برای تجزیه و تحلیل اثرات عملکرد یا سیستم های شکست خورده با توجه به اینکه یک رویداد رخ داده است استفاده می شود.
این تکنیک ابزار قدرتمندی است که تمام پیامد های یک سیستم را که احتمال وقوع آن پس از یک رویداد آغازین وجود دارد را شناسایی می کند و می تواند در طیف گسترده ای از سیستم ها از جمله: نیروگاه های هسته ای، فضا پیماها و نیروگاه های شیمیایی اعمال شود. 


تاریخ ارائه

نام « درخت رویداد» برای اولین بار، در طول مطالعه ایمنی نیروگاه هسته ایWASH-1400 معرفی شد. 


تئوری روش ETA

انجام یک ارزیابی احتمالی ریسک با مجموعه ای از رویدادهای آغازین که وضعیت سیستم را تغییر میدهند، شروع می گردد. رویداد آغازگر رویدادی است که واکنشی را آغاز می کند، مانند روشی که یک جرقه (رویداد آغازگر) می تواند آتشی را ایجاد کند که خود این امر ممکن است به رویدادهای دیگر (رویدادهای میانی) مانند سوختن درخت و در نهایت به یک نتیجه مشخص منجر شود. بعنوان مثال: درخت سوخته دیگر سیب برای غذا فراهم نمی کند. هر رویداد آغازگر به رویداد دیگری منتهی میشود و از طریق این مسیر ادامه می یابد. اگر جرقه ای رویداد آغاز گر باشد، این احتمال وجود دارد که جرقه باعث آتش سوزی شود یا آتش ایجاد نکند و همچنین این احتمال وجود دارد که آتش به درخت سرایت کند یا به درخت سرایت نکند. حالتهای پایانی به گروه هایی طبقه بندی می شوند که می توانند موفقیت یا شدت پیامدها باشند. نمونه ای از موفقیت این است که هیچ آتش سوزی شروع نشده و درخت همچنان سیب ها را برای غذا فراهم می کند در حالی که شدت عواقب آن این است که آتش سوزی شروع شده و ما سیب ها را بعنوان منبع غذا از دست دادیم.
حالت پایان تلفات، به شدت سیستم وابسته است برای مثال اگر در حال اندازه گیری یک فرآیند کیفیت در یک کارخانه بودید، حالت از دست دادن یا پایان به این صورت است که محصول باید دوباره کار شود یا در سطل زباله انداخته شود.

 
1- نمودار درخت رویداد   
برخی از پیامد های نهایی رایج: 
● از دست دادن جان یا جراحت / بیماری پرسنل
● آسیب یا از دست دادن تجهیزات یا اموال (از جمله نرم افزار)
● آسیب غیرمنتظره یا جانبی در نتیجه آزمایشات
● شکست ماموریت 
● از دست دادن در دسترس بودن سیستم
● آسیب به محیط زیست


روش شناسی

هدف کلی تجزیه و تحلیل درخت رویداد، تعیین احتمال پیامدهای منفی احتمالی است که می تواند باعث آسیب شود و نتیجه رویداد آغازگر انتخاب شده باشد. استفاده از اطلاعات دقیق در مورد یک سیستم برای درک رویدادهای میانی، سناریوهای تصادف و شروع رویدادها برای ساختن نمودار درختی رویداد ضروری است. درخت رویداد با رویداد آغازگر شروع میشود که در آن پیامدهای این رویداد به صورت موفقیت یا شکست دنبال می شود. رویداد آغازگر از سمت چپ بعنوان یک خط افقی شروع می شود که بصورت عمودی منشعب می گردد. شاخه عمودی، نماینده موفقیت یا شکست رویداد آغازگر است. در انتهای شاخه عمودی یک خط افقی بر روی هر یک از بالا به پایین ترسیم می شود.


مراحل انجام تجزیه و تحلیل درخت رویداد:   

1 – تعریف سیستم: تعریف کنید که چه چیزی باید درگیر باشد یا کجا باید مرزها را ترسیم کنید. 
2 – سناریوهای تصادف را شناسائی کنید: ارزیابی سیستم را برای یافتن خطرات یا سناریوهای تصادف در طراحی سیستم انجام دهید.
3 – شناسایی رویدادهای آغازگر: از تحلیل خطر برای تعریف رویدادهای آغازگر استفاده کنید. 
4 – شناسایی رویدادهای میانی: اقدامات متقابل مرتبط با سناریوی خاص را شناسائی کنید.
5 – نمودار درختی رویداد را بسازید.
6 – بدست آوردن احتمالات شکست رویداد: اگر احتمال شکست را نمی¬توان بدست آورد از تجزیه و تحلیل درخت خطا برای محاسبه آن استفاده کنید.
7 – عدد ریسک: احتمال کلی مسیرهای رویداد را محاسبه کنید و ریسک را تعیین کنید.
8 – ارزیابی ریسک نتیجه: ریسک هر مسیر را ارزیابی کنید و قابل قبول بودن آن را تعیین کنید.
9 – توصیه اقدام اصلاحی: اگر ریسک نتیجه یک مسیر قابل قبول نباشد، تغییراتی در طراحی ایجاد کنید که ریسک را تغییر دهد.
10 – ETA را مستند کنید: کل فرآیند را روی نمودارهای درخت رویداد مستند کنید و در صورت نیاز برای اطلاعات جدید، آن را به روز رسانی کنید.


مفاهیم ریاضی

(احتمال شکست) + (احتمال موفقیت) = 1 
احتمال موفقیت را می توان از احتمال شکست بدست آورد. 
احتمال مسیر کلی = (1احتمال رویداد) * (2احتمال رویداد) * (n احتمال رویداد)* ...
 


2- چکیده گرافی از برنامه آنالیز درخت رویداد (توسط نرم افزار Risk Spectrum) 
     

در تحلیل ریسک

تجزیه و تحلیل درخت رویداد، برای آشکار ساختن مسیری که بیشترین احتمال شکست را برای یک سیستم خاص ایجاد می کند، میسر می سازد. یافتن شکست های تک نقطه ای که هیچ رویداد مداخله ای بین رویداد آغازگر و یک شکست ندارند، معمول است.
با تجزیه و تحلیل درخت رویداد، شکست تک نقطه ای می تواند شامل یک مرحله مداخله ای باشد که احتمال کلی خرابی را کاهش می دهد و در نتیجه ریسک سیستم را کاهش می دهد. ایده اضافه کردن یک رویداد مداخله گر می تواند در هر نقطه از سیستم برای هر مسیری که خطر بسیار زیادی ایجاد می کند، اتفاق بیفتد. 


مزایای ارزیابی ریسک ETA

1 – ارزیابی عیوب و خرابی های متعدد و هم زمان را امکان پذیر می سازد.
2 – در موارد شکست و موفقیت به طور هم زمان عمل می کند.
3 – بدون نیاز به پیش بینی رویدادهای پایانی، آسیب پذیری سیستم و اقدامات متقابل کم بازده را شناسائی و ارزیابی می کند تا به منابع درستی منتهی شوند.
4 – مسیرهایی در یک سیستم که منجر به شکست می شود را می توان شناسائی و ردیابی کرد تا اقدامات متقابل ناکارآمد را تشخیص داد.
5 – قابل اجرا در سطوح مختلف جزئیات. 
6 – یادگیری و اجرای نسبتاً آسان.
7 – سیستم های پیچیده را به شیوه ای قابل درک مدل سازی می کند.
8 – مسیرهای خطا را در سراسر مرزهای سیستم دنبال می کند.
9 – سخت افزار، نرم افزار، محیط و تعامل انسانی را ترکیب می کند.
10 – اجازه ارزیابی احتمال را می دهد. 


محدودیت های روش ETA

1 – در هر زمان تنها به یک رویداد آغازگر آدرس می دهد.
2 – چالش آغازگر باید توسط تحلیل گر شناسائی شود.
3 – مسیرها باید توسط تحلیل گر شناسائی شوند.
4 – سطح از دست دادن برای هر مسیر ممکن است بدون تجزیه و تحلیل بیشتر قابل تشخیص نباشد.
5 – یافتن احتمالات موفقیت یا شکست دشوار است.
6 – می تواند تفاوت های ظریف سیستم را نادیده بگیرد. 
7 – موفقیت ها یا شکست های جزئی، قابل تشخیص نیستند.
8 – نیاز به یک تحلیلگر با آموزش علمی و تجربه دارد.


نرم افزار

انواع مختلفی از نرم افزارها برای کمک به انجام ارزیابی ریسک ETA وجود دارند. در صنعت هسته¬ای، نرم افزار Risk Spectrum به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد که هم تجزیه و تحلیل درخت رویداد و هم تجزیه و تحلیل درخت خطا را می تواند انجام دهد.       


مطالب مرتبط: 
ارزیابی ریسک FTA
ارزیابی ریسک FTA

ارزیابی ریسک FTA

07 آذر 02

تجزیه و تحلیل درخت خطا (Fault Tree Analysis)   

تجزیه و تحلیل درخت خطا (FTA) یک تکنیک قیاسی است که بر روی یک حادثه خاص یا خرابی سیستم اصلی تمرکز می کند و به شیوه‌ای منطقی سازماندهی و به صورت تصویری نمایش داده می شود. درخت خطا یک مدل گرافیکی است که ترکیبات مختلفی از خرابی تجهیزات و خطاهای انسانی را نشان می دهد که می تواند منجر به خرابی اصلی سیستم مورد نظر شود (رویداد های اصلی). این امر به تحلیلگر خطر اجازه می دهد تا اقدامات پیشگیرانه یا کاهشی را روی دلایل اساسی مهم برای کاهش احتمال وقوع یک حادثه متمرکز کند. با داده های مناسب می توان از آن برای تعیین کمیت احتمال یا فراوانی یک رویداد استفاده کرد.       
این روش تجزیه و تحلیل عمدتاً در مهندسی ایمنی برای درک چگونگی خرابی سیستم‌ها، شناسایی بهترین راه‌ها برای کاهش ریسک و تعیین (یا دریافت احساس) نرخ رویدادهای ایمنی حوادث می باشد و در حمل و نقل نیز کاربرد دارد. FTA در هوافضا، انرژی هسته ای، شیمیایی، فرآیند داروسازی، پتروشیمی و در سایر صنایع پرخطر نیز استفاده می شود.    
با شروع رویداد اصلی، علل احتمالی یا حالت‌های خطای عملکردی که در سطح پایین‌تر سیستم قرار گرفته شناسایی می‌شوند. FTA یک رویکرد منضبط را ارائه می دهد که بسیار سیستماتیک است، اما در عین حال به اندازه کافی انعطاف پذیر است تا امکان تجزیه و تحلیل عوامل مختلف، از جمله تعاملات انسانی و پدیده های فیزیکی را فراهم کند.
FTA یک رویکرد از بالا به پایین است. استفاده از رویکرد "بالا به پایین"، تکنیک توجه را بر آن دسته از اثرات شکست متمرکز می کند که مستقیماً با رویداد بالا مرتبط هستند. این یک مزیت منحصر به فرد است. نمایش تصویری منجر به درک آسان رفتار سیستم می شود، اما از آنجایی که درختان اغلب بزرگ هستند، پردازش درختان خطا ممکن است به سیستم های کامپیوتری نیاز داشته باشد. این ویژگی همچنین تأیید درخت خطا را دشوار می کند. FTA ممکن است برای شناسایی خطر استفاده شود، اگرچه در درجه اول در ارزیابی ریسک به عنوان ابزاری برای ارائه تخمینی از احتمالات یا فرکانس های خرابی استفاده می شود.

تاریخ 

از دهه 1960، روش‌های FTA کاربرد روزافزونی در بخش‌های تولید و خدمات پیدا کردند و اکنون یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای تجزیه و تحلیل ایمنی سیستم‌ها محسوب می شوند. (FTA) در ابتدا در سال 1962 در آزمایشگاه های بل به منظور ارزیابی سیستم کنترل پرتاب موشک بالستیک قاره پیما توسعه یافت. استفاده از درختان خطا از آن زمان پشتیبانی گسترده ای به دست آورده است و اغلب به عنوان ابزار تجزیه و تحلیل شکست توسط کارشناسان استفاده می شود.   
تجزیه و تحلیل درخت خطا می تواند در موارد زیرمورد استفاده قرار گیرد:                
● اولویت بندی مشارکت کنندگان منجر به رویداد برتر
●  ایجاد لیست تجهیزات / قطعات / رویدادهای مهم برای معیارهای مختلف
● نظارت و کنترل بر عملکرد ایمنی سیستم پیچیده (به عنوان مثال، آیا یک هواپیمای خاص برای پرواز در هنگام خرابی سوپاپ  ایمنی دارد؟ برای چه مدت مجاز است که با نقص دریچه پرواز کند؟).
● به حداقل رساندن و بهینه سازی منابع 
● به عنوان یک ابزار تشخیصی برای شناسایی و اصلاح علل رویداد برتر عمل می کند. این عملکرد می تواند به ایجاددستورالعمل ها و فرآیندهای تشخیصی کمک کند.

روش شناسی

هر سیستم به اندازه کافی پیچیده، در مواجهه با خرابی یک یا چند زیر سیستم قرار می گیرد. با این حال، احتمال شکست اغلب می تواند از طریق بهبود طراحی سیستم کاهش یابد. تجزیه و تحلیل درخت خطا، رابطه بین خطاها، زیرسیستم ها و عناصر طراحی ایمنی اضافی را با ایجاد یک نمودار منطقی از سیستم کلی ترسیم می کند.            
نتیجه نامطلوب به عنوان ریشه ("رویداد برتر") درخت منطق در نظر گرفته می شود. با عقب‌رفتن از این رویداد بالا، ممکن است مشخص شود که این اتفاق از دو طریق می‌تواند رخ دهد: در حین عملیات عادی یا در حین عملیات تعمیر و نگهداری. 
هنگامی که درختان خطا با اعداد واقعی برای احتمالات شکست برچسب گذاری می شوند، برنامه های کامپیوتری می توانند احتمال شکست را از درختان خطا محاسبه کنند. هنگامی که یک رویداد خاص  بر روی بیش از یک رویداد اثر دارد، یعنی روی چندین زیرسیستم تأثیر می گذارد، به آن علت مشترک یا حالت مشترک می گویند. از نظر گرافیکی، به این معنی است که این رویداد در چندین مکان در درخت ظاهر می شود. علل مشترک روابط وابستگی بین رویدادها را معرفی می کند. محاسبات احتمال درختی که دارای برخی علل رایج است بسیار پیچیده تر از درختان معمولی است که در آن همه رویدادها مستقل در نظر گرفته می شوند. همه ابزارهای نرم افزاری موجود در بازار چنین قابلیتی را ندارند.
درخت معمولاً با استفاده از نمادهای دروازه منطقی معمولی نوشته می شود. برخی از صنایع هم از درختان خطا و هم از درختان رویداد استفاده می کنند.

نماد های گرافیکی

نمادهای اصلی مورد استفاده در FTA به عنوان رویدادها، دروازه ها و نمادهای انتقال دسته بندی می شوند. تغییرات جزئی ممکن است در نرم افزار FTA استفاده شود.
نمادهای رویداد برای رویدادهای اولیه و رویدادهای میانی استفاده می شوند. رویدادهای اولیه، بیشتر روی درخت خطا توسعه نمی‌یابند. رویدادهای میانی در خروجی یک دروازه یافت می شوند. برخی از نمادهای رویداد در زیر نشان داده شده است:   
 
1- نماد های رویداد

نمادهای رویداد اولیه معمولاً به صورت زیر استفاده می شوند:
رویداد اساسی: خرابی یا خطا در یک جزء یا عنصر سیستم. (به عنوان مثال: سوئیچ در موقعیت باز گیر کرده است)
رویداد خارجی: معمولاً انتظار می¬رود رخ دهد. (به خودی خود یک خطا نیست)
رویداد توسعه نیافته: رویدادی که اطلاعات کافی در مورد آن در دسترس نیست، یا هیچ نتیجه ای ندارد.
رویداد شرطی‌سازی: شرایطی که گیت‌های منطقی را محدود یا تحت تأثیر قرار می‌دهند (مثال: حالت عملکرد در حال اجرا)
یک دروازه رویداد میانی را می توان بلافاصله بالای یک رویداد اولیه استفاده کرد تا فضای بیشتری برای تایپ شرح رویداد فراهم کند. نمادهای گیت، رابطه بین رویدادهای ورودی و خروجی را توصیف می کنند.
عملکرد دروازه ها به شرح زیر است:
دروازه OR: خروجی در صورتی رخ می دهد که دقیقا یک ورودی رخ دهد.
دروازه AND: خروجی تنها در صورتی رخ می دهد که همه ورودی ها رخ دهند (ورودی ها مستقل از منبع هستند).
دروازه اولویت AND: خروجی در صورتی رخ می دهد که ورودی ها در یک توالی خاص مشخص شده توسط یک رویداد شرطی رخ دهند.
دروازه مهار: خروجی در صورتی رخ می دهد که ورودی تحت یک شرایط فعال کننده مشخص شده توسط یک رویداد شرطی سازی رخ دهد.

نمادهای انتقال 

نمادهای انتقال برای اتصال ورودی و خروجی درختان خطای مرتبط استفاده می شوند. (مانند درخت خطای یک زیر سیستم که به سیستم اصلی آن متصل می شود.)  
 

2- تعدادی از نماد های دروازه و انتقال

رویدادهای یک درخت خطا با احتمالات آماری یا نرخ های ثابت توزیع شده به صورت نمایی مرتبط هستند. به عنوان مثال، خرابی قطعات معمولاً ممکن است با نرخ شکست ثابت λ (یک تابع خطر ثابت) رخ دهد. در این ساده‌ترین حالت، احتمال شکست به نرخ λ و زمان قرار گرفتن در معرض t بستگی دارد:



درخت خطا اغلب به یک بازه زمانی معین، مانند یک ساعت پرواز یا یک زمان متوسط ماموریت، بستگی دارد. احتمالات رویداد نیز به رابطه تابع خطر رویداد با این بازه بستگی دارد. 
   

تحلیل و بررسی   

بسیاری از رویکردهای مختلف را می توان برای مدل سازی FTA استفاده کرد، اما رایج ترین و محبوب ترین روش را می توان در چند مرحله خلاصه کرد. یک درخت خطای منفرد برای تجزیه و تحلیل تنها یک رویداد نامطلوب استفاده می شود که ممکن است متعاقباً به درخت خطای دیگری به عنوان یک اصلی یا اساسی وارد شود. اگرچه ماهیت رویداد نامطلوب ممکن است به طور چشمگیری متفاوت باشد، یک FTA برای هر رویداد نامطلوب از همان رویه پیروی می کند. 

تجزیه و تحلیل FTA شامل پنج مرحله است:

1- رویداد نامطلوب برای مطالعه را تعریف کنید. اگرچه مشاهده برخی از رویدادها بسیار آسان و واضح است، یک مهندس با دانش گسترده ای از طراحی سیستم، بهترین فردی است که به تعریف و شماره گذاری رویدادهای ناخواسته کمک می کند. سپس از رویدادهای نامطلوب برای ایجاد FTA استفاده می شود. هر FTA محدود به یک رویداد ناخواسته است.
2- شناختی از سیستم به دست آورید. پس از انتخاب رویداد نامطلوب، همه علل با احتمال تأثیرگذاری بر روی رویداد نامطلوب 0 یا بیشتر مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. بدست آوردن اعداد دقیق برای احتمالات منجر به رویداد معمولاً غیرممکن است، زیرا ممکن است انجام آن بسیار پرهزینه و زمان بر باشد. نرم افزار کامپیوتری برای مطالعه احتمالات استفاده می شود. این امر ممکن است منجر به تحلیل سیستم با هزینه کمتری شود. تحلیلگران سیستم می توانند به درک سیستم کلی کمک کنند
3- درخت خطا را بسازید. پس از انتخاب رویداد نامطلوب و تجزیه و تحلیل سیستم، می توانیم درخت خطا را بسازیم. درخت خطا بر اساس دروازه های AND و OR است که ویژگی های اصلی درخت خطا را تعریف می کنند.
4- درخت خطا را ارزیابی کنید. پس از اینکه درخت خطا برای یک رویداد نامطلوب خاص مونتاژ شد، برای هر گونه بهبود احتمالی مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد یا به عبارت دیگر مدیریت ریسک را مطالعه می کند و راه هایی برای بهبود سیستم پیدا می کند. طیف گسترده ای از روش های تحلیل کمی و کیفی را می توان به کار برد.  این مرحله به عنوان مقدمه ای برای مرحله نهایی است که کنترل خطرات شناسایی شده خواهد بود. به طور خلاصه، در این مرحله تمام خطرات احتمالی مؤثر بر سیستم را به صورت مستقیم یا غیر مستقیم شناسایی می کنیم.
5-خطرات شناسایی شده را کنترل کنید. این مرحله بسیار خاص است و تا حد زیادی، از سیستمی به سیستم دیگر متفاوت است، اما نکته اصلی همیشه این خواهد بود که پس از شناسایی خطرات، تمام روش های ممکن برای کاهش احتمال وقوع دنبال می شود.
 

مقایسه با سایر روش های تحلیلی

FTA یک روش قیاسی و از بالا به پایین است که با هدف تجزیه و تحلیل اثرات شروع خطاها و رویدادها بر روی یک سیستم پیچیده انجام می شود. این در تضاد با تحلیل حالت و اثرات خرابی (FMEA) است، که یک روش تحلیلی استقرایی و از پایین به بالا با هدف تجزیه و تحلیل اثرات خرابی‌های تک جزء یا عملکرد بر روی تجهیزات یا زیرسیستم‌ها است. FTA در نشان دادن مقاومت یک سیستم در برابر خطاهای آغازگر منفرد یا چندگانه بسیار خوب است. FMEA در فهرست نویسی کامل خطاها و شناسایی اثرات محلی آنها کارایی بهتری دارد اما در بررسی چندین خرابی یا اثرات آنها در سطح سیستم چندان مناسب نیست. FTA رویدادهای خارجی را در نظر می گیرد، FMEA اینطور نیست. 
جایگزین های FTA شامل نمودار وابستگی (Dependency diagram) است که به عنوان نمودار بلوک قابلیت اطمینان (RBD) و تجزیه و تحلیل مارکوف نیز شناخته می شود. یک نمودار وابستگی، معادل تجزیه و تحلیل درخت موفقیت (STA)، معکوس منطقی یک FTA است، و سیستم را با استفاده از مسیرها به جای گیت ها نشان می دهد. DD و STA احتمال موفقیت (یعنی اجتناب از یک رویداد برتر) را به جای احتمال یک رویداد برتر تولید می کنند. 


نمونه مثال برای روش FTA 
          
  

ارزیابی ریسک به روش استاندارد نظامی امریکا (MILSTD 882BV)

ارزیابی ریسک به روش استاندارد نظامی امریکا (MILSTD 882BV)

23 بهمن 01

مقدمه

در گذشته برنامه هاي ايمني براساس فلسفه (بعد از واقعه) به بررسي و كنترل حوادث مي پرداختند. واضح است كه چنين روشي براي بعضي از برنامه هاي خاص از قبيل توليد سلاح هاي هسته اي و محصولات فضايي از قبيل ماهواره ها و ماهواره‌برها قابل قبول نبود زيرا در صورت بروز خطا در اين گونه سيستم ها عواقب بسيار وخيمي ايجاد مي شد. همين امر باعث شد كه بسياري از سازمان هاي بزرگ و صنايع نظامي و هسته اي بسياري از كشورها، رويکرد ايمني سيستم را پذيرفته و آن را در بستر استاندارد مطرح در اين حوزه از قبيل استاندارد نظامي888 پياده سازي نمايند. از نتايج مهم و تاثيرگذار اين سيستم مي توان به قابليت رديابي شکست ها و موفقيت ها، شناسايي و كنترل خطرات چرخه عمر سيستم، ارتقاء سطح ايمني محصولات، مديريت تغييرات، كاهش تعداد حوادث و تلفات انساني و كاهش اثرات زيست محيطي اشاره نمود. 

در محيط و شرايط پروژه هاي بزرگ و پيچيده، با توجه به عوامل و دلايل مختلفي اعم از انجام فرايندها و فعاليت هاي متنوع و متعدد توسط افراد درگير در پروژه با تخصص هاي مختلف، استفاده از فناوري هاي جديد، تغييرات شرايط محيطي و عوامل ديگر بروز خطاها، مخاطرات و ريسك هاي تاثير گذار كه بعضا حوادث تلخ و ناگواري را به بار مي آورند امري غيرقابل اجتناب خواهد بود. بنابراين يکي از مشکلات اصلي سازمان ها که در پروژه هاي طراحي و توسعه محصولات خود با آن مواجه هستند، عدم شناسايي به موقع مخاطرات و خطاهاي بالقوه است كه امکان دارد در حين طراحي، ساخت و يا حتي در جريان عمليات براي محصول رخ دهد و باعث شکست پروژه و يا تحميل هزينه هاي هنگفت به سازمان شود. يکي از مهم ترين مباحث مطرح در حوزه كنترل مخاطرات و شکست ها لزوم توجه به مبحث ايمني سيستم است و فعاليت ها واقدامات اصلاحی مربوط به آن جزء اقداماتي به شمار مي آيند كه بايد گام به گام همراه با ساير فعاليت هاي طراحي هاي مهندسي پيگيري و اجرا شود تا ايمني به صورت ذاتي در سيستم لحاظ گردد. تجربيات حاصل شده در انجام فعاليت هاي ايمني سيستم در برخي سازمان هاي مشابه نشان مي دهد كه براي ارتقاء ميزان موفقيت يك مدير ايمني سيستم جهت مجاب كردن مديران پروژه و كارشناسان طراحي، براي لحاظ نمودن ملاحظات ايمني و رعايت موارد مربوطه در حين طراحي ها لازم و ضروري است كه در بستر يك رويه استاندارد و هدفمند به اشاعه مفاهيم، تهيه و ابلاغ دستورالعمل هاي اجباري و تدوين روش هاي ارزيابي مبادرت ورزيد. يکي از معروف ترين و بهترين اين بسترها، استاندارد نظامي وزارت دفاع آمريکا مي باشد كه مبناي استقرار برنامه ايمني سيستم در بسياري از سازمان ها مي باشد.



استاندارد نظامی امریکا برای ارزیابی ریسک

مروری بر تاریخچه تغییرات استاندارد نظامی آمریکا

قبل از دهه 60 ميلادي، برنامه هاي ايمني براساس فلسفه (بعد از واقعه) يا (رويکرد پرواز- تکميل- پرواز) به بررسي و كنترل حوادث مي پرداختند. واضح است كه چنين رويکردي براي بعضي از صنايع خاص از قبيل صنايع هسته اي، موشکي و فضايي مطابق دلايل زير قابل قبول نبود:
• پيامد حوادث اين سازمان ها بسيار وخيم و ناگوار و در بسياري از موارد فرامنطقه مي باشد (نظير حادثه چرنوبيل).
• اين نوع برنامه ها، وابسته به استانداردها، قوانين وكدها بودند كه معمولا بعد از حوادث ايجاد شده بودند.
• كار فردي و بيشتر مسئوليت برعهده كارشناس ايمني مي باشد.
در سال 1963، وزارت دفاع آمريکا، رويکرد جديدي در ارتباط با ايمني تحت عنوان (طراحي براي ايمني) را مطرح نمود كه با عنوان ايمني سيستم شناخته مي شود. اين سازمان ايمني سيستم را به‌عنوان يکي از توابع طراحي سيستمي در كنار ساير توابع طراحي(هريك از زيرسيستم ها) تعريف نمود. براساس جايگاه تعريف شده، ايمني سيستم، اطلاعات ورودي از قبيل نقشه هاي طراحي، دياگرام هاي جريان عملکردي، نقشه هاي عملياتي و غيره را از ساير توابع طراحي دريافت و بعد از پردازش هاي لازم جريان خروجي را در قالب ليست مخاطرات و ريسك هاي شناسايي شده، اقدامات كنترلي مربوط به ريسك هاي غيرقابل قبول را در اختيار توابع طراحي قرار مي دهد.
در سال 1966 وزارت دفاع، اولين نسخه استاندارد ايمني سيستم را با عنوان 882-std-Mil معرفي نمود. اين استاندارد به صورت مستقيم مورد بهره‌برداي كشورهايي از قبيل چين، هند، استراليا، انگلستان و بسياري از كشورهاي اروپايي قرار گرفت و در تهيه و تدوين استانداردها و الزامات ايمني بسياري از سازمان ها و صنايع فضايي از قبيل استاندارد ايمني سيستم ژاپن (001- JMR)، سازمان هاي فضايي اروپا (ECSS-Q-ST-40C) و ناسا (NHB1700.1) مورد استفاده قرار گرفت. اين استاندارد تاكنون چندين مرتبه مورد بازنگري قرار گرفته است. 

MIL-STD-882  (روش استاندارد برای امنیت سیستم)

استفاده از استاندارد امنیتی سیستم MIL-STD-882 به منظور از بین بردن هر چه بیشتر خطرات و به حداقل رساندن خطرات غیر قابل حذف، توسط وزارت دفاع آمریكا طراحی شده است. این استاندارد خطرات مربوط به کلیه زیرساخت ها از جمله سیستم ها، محصولات، تجهیزات و سخت افزار و نرم افزار را در فرآیند های طراحی، توسعه، آزمایش، تولید، استفاده و دفع شامل می شود.
رویه استاندارد MIL-882 به یک رویکرد (یک رویه استاندارد که معمولاً به عنوان سیستم ایمنی شناخته می شود) می پردازد که در مدیریت خطرات ناگوار زیست محیطی، ایمنی و سلامتی که در زمینه های توسعه، آزمایش، تولید، استفاده و دفع سیستم های وزارت دفاع با آن مواجه می شوند، مفید است. 
این سند حداقل الزامات اجباری را برای یک برنامه ایمنی سیستم قابل قبول، برای هر سیستم وزارت دفاع مشخص می کند. الزامات امنیتی سیستم، الزامات امنیتی سیستم را در طول چرخه عمر هر سیستم تعریف می کند. این الزامات در صورت اجرای صحیح، شناسایی و مدیریت خطرات مرتبط با آن در طول فعالیت های مهندسی توسعه و نگهداری سیستم می باشد.
فرآیند امنیت سیستم از هشت عنصر تشکیل شده است: مستند سازی رویکرد امنیت سیستم، شناسایی و مستند سازی خطرات، ارزیابی و مستند سازی خطرات، شناسایی و مستند سازی اقدامات کاهش خطر، کاهش خطرات، تأیید و مستند سازی اقدامات کاهش، پذیرش خطرات و مدیریت چرخه حیات خطرات.
الزامات ایمنی سیستم شامل موارد زیر است:
1. مستندسازی رویکرد امنیت سیستم
رویکرد مهندسی ایمنی سیستم تایید شده توسط توسعه دهنده و مدیر برنامه را مستند کنید.
2. شناسایی و مستند سازی خطرات
شناسایی خطرات از طریق یک فرآیند تجزیه و تحلیل سیستماتیک خطر؛ شامل تجزیه و تحلیل دقیق سخت افزار و نرم افزار سیستم، محیط (که سیستم در آن وجود خواهد داشت)، و کاربر مورد نظر. داده‌های مخاطرات و حوادث ناگوار گذشته، از جمله تجارب ناشی از سیستم‌های دیگر را در نظر بگیرید و از آن ها استفاده کنید. شناسایی خطرات بر عهده همه اعضای برنامه است. در طول شناسایی خطر، خطراتی را که ممکن است در طول چرخه عمر سیستم رخ دهد، در نظر بگیرید.
3. ارزیابی خطرات
شدت و احتمال خطر مرتبط با هر خطر شناسایی شده را ارزیابی کنید، به عنوان مثال، تأثیرات منفی احتمالی خطر را بر پرسنل، تأسیسات، تجهیزات، فرایند، مردم و محیط زیست و همچنین بر خود سیستم تعیین کنید. 
4. تعیین اقدامات لازم کاهش خطر
جایگزین های بالقوه کاهش خطر حادثه و اثربخشی قابل قبول برای هر جایگزین را شناسایی کنید. کاهش ریسک یک فرآیند مکرر است که زمانی به اوج خود می رسد که ریسک نامطلوب باقیمانده به سطح قابل قبول کاهش یابد.
5. اقدامات کاهش خطر حادثه به سطح قابل قبول 
از طریق رویکرد کاهشی که مورد توافق دوجانبه توسعه‌دهنده و مدیر برنامه است، خطر تصادف را کاهش دهید. 
6. تأیید کاهش خطر 
از طریق تجزیه و تحلیل، آزمایش یا بازرسی مناسب، صحت کاهش خطر حادثه را تأیید کنید. خطر نامطلوب باقیمانده را مستند کنید. تمام خطرات جدید شناسایی شده در طول آزمایش را به مدیر برنامه و توسعه دهنده گزارش دهید.
7. بررسی خطرات و پذیرش خطرات نامطلوب باقیمانده توسط مسئول مربوطه
 به مدیر برنامه درمورد خطرات شناسایی شده و خطرات نامطلوب باقیمانده اطلاع دهید. مدیر برنامه باید اطمینان حاصل کند که خطرات نامطلوب باقیمانده توسط مرجع مناسب پذیرش ریسک بررسی و پذیرفته شده است.
8. شناسایی و تعیین خطرات موجود، حذف آن ها و خطرات باقیمانده 
خطرات موجود، اقدامات لازم جهت حذف آن ها و خطرات باقیمانده را شناسایی کنید و بررسی این موارد را در طول چرخه عمر سیستم، حفظ کنید. مدیر برنامه باید کاربر سیستم را در مورد خطرات موجود و خطرات باقیمانده آگاه کند.

مطالب مرتبط: 
ارزیابی ریسک به زبان ساده
ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین
ارزیابی ریسک به روش فرانک مورگان
ارزیابی ریسک به روش FMEA

برای مطالعه کامل این مطلب می توانید آن را از قسمت زیر دانلود نمایید.
 
ارزیابی ریسک به زبان ساده

ارزیابی ریسک به زبان ساده

19 دی 01
اگر همراه سایت ارک هستید حتما مطالب ارزیابی ریسک را که در بخش آموزش به صورت هفتگی بارگزاری می شوند را دیده اید. در این مقاله قصد داریم مرور کوتاهی بر مفهوم ارزیابی ریسک داشته باشیم.
ریسک واژه ای است که در طول روز در گفت و گوهای روزانه بارها در موضوع های مختلف بکار می بریم. برای مثال شاید همه شنیده باشیم که ریسک سرمایه گذاری در بازارهای مالی بالاست. مردم عادی معمولا ریسک را در جای مناسب خود بکار نمی برند و حتی هر از گاهی این واژه را بجای واژه خطر بکار می برند. باید بدانیم که واژه ریسک در علوم مربوط به ایمنی، بهداشت حرفه ای و سایر شاخه های مربوط به HSE دارای مفهومی مستقل است که لازم است متخصصین این حوزه بتوانند این مفهوم را بدرستی درک کنند. 
به منظور رسیدن به یک تعریف و درک درست اجازه بدهید از تعریف ارائه شده توسط ایزو 31001 استفاده کنیم. در این استاندارد این واژه به صورت تاثیر عدم قطعیت ها بر اهداف بیان می شود. حال برای اینکه به این درک درست برسیم لازم است دو واژه عدم قطعیت و هدف را تعریف کنیم و سپس دوباره به مفهوم ریسک برگردیم.

هدف (object):

اگر به دیکشنری اکسفورد مراجعه کنید، هدف عبارت از چیزی است که شما برای رسیدن به آن برنامه ریزی می کنید (حال بماند که این هدف باید SMART باشد).

عدم قطعیت (uncertainty):

اگر به دیکشنری آکسفورد مراجعه کنید، عدم قطعیت عبارت است از وضعیتی از نامطمئن بودن.
حال بهتر میتوانیم مفهوم ریسک را درک کنیم. ریسک یعنی ما نمی دانیم سناریو های محتمل در مسیر رسیدن به هدف هایمان چه چیزهای هستند و همچنین نمی توانیم تخمین کنیم که احتمال مواجهه ما با هر یک از این سناریو ها چقدر خواهد بود.
حال زمانی که بیاییم و این سناریو های که نمی دانیم را ترسیم کنیم و بتوانیم بر اساس یکسری فاکتورها میزان احتمال هر یک از این سناریو ها را مشخص کنیم یعنی ریسک را ارزیابی کرده ایم. 
بگذارید مثالی بزنیم:
کارگری در ارتفاع کار می کند، در اینجا هدف ما جلوگیری از سقوط فرد و حفظ سلامت وی است و سناریو های مختلف می توانند شامل سر خوردن، نبود لوازم حفاظت فردی، ناآگاهی پرسنل و ... باشد. 
حال ریسک ما می شود: تاثیر نبود لوازم حفاظت فردی بر سلامت فرد.


ارزیابی ریسک چیست؟

اگر به ایزو 31001 مراجعه کنیم ارزیابی ریسک از 3 مرحله تشکیل شده است:
مرحله 1: شناسایی خطرات
مرحله 2: تحلیل ریسک 
مرحله 3: ارزشیابی ریسک
اگر بخواهیم ارزیابی ریسک را در مثال قبلی بکار ببریم:
مرحله 1 عبارت خواهد بود شناسایی سناریو های مختلف که می توانند بر هدف ما (یعنی سلامت فرد) تاثیر بگذارند (البته لازمه حتما به تعریف خطر مراجعه کنیم).
مرحله 2 عبارت خواهد بود اولویت بندی این سناریو های محتمل. این کار را با نمره دهی انجام خواهیم داد. به این منظور معمولا نمره شدت یا پیامد تعیین می شود. مثلا در مثال قبلی میگوییم احتمال سقوط فرد در اثر نبود لوازم حفاظت فردی چقدر خواهد بود و اگر این سقوط رخ داد میزان آسیب وارده (تاثیر بر هدف) چقدر خواهد شد.
مرحله 3 عبارت خواهد بود از کنار هم قرار دادن تمام این سناریو ها، احتمال رخداد و شدت هر کدام. در این مرحله تصمیم خواهیم گرفت که کدام یک از این سناریو ها برای ما مهم تر هستند (البته روش های زیادی وجود دارد و به این سادگی ها نخواهد بود). 
حال این باید بدانیم که هر یک از این سه مرحله را می توانیم با روش های مختلفی انجام بدهیم، در زیر روش های مختلف آورده شده اند و در بازه های زمانی آینده آپدیت خواهند شد. 
 
می توانید نظرات و تجربیات خود در رابطه با این مطلب را از طریق بخش نظرات با سایر دوستان به اشتراک بگذارید.

مطالب مرتبط: 
ارزیابی ریسک به روش فرانک مورگان
ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین
ارزیابی ریسک به روش FMEA
ارزیابی ریسک به روش JSA
ارزیابی ریسک به روش HAZID
ارزیابی ریسک به روش JHA
 
 
ارزیابی ریسک به روش frank and morgan

ارزیابی ریسک به روش frank and morgan

13 دی 01

 بررسی روش های ارزیابی ریسک حریق

يكى از آرمان ها و اهداف سازمان بهداشت جهانى (WHO) در اهداف توسعه هزاره (MDGs) دست يافتن به اشتغال و كار سالم براى همه می باشد. بر اساس آمار سازمان جهانى بهداشت سالانه بيش از 300000 مرگ دراثر سوختگى ناشى از آتش سوزى اتفاق می افتد و بيش از 95 درصد سوختگی هاى مربوط به آتش سوزى در كشورهايى با درآمد متوسط و كم اتفاق می افتد.
 بيش ترين آمار مرگ و مير ناشى از آتش سوزى دركشورهاى جنوب شرقى آسيا (6/11 مرگ به ازاى هر 100000 جمعيت در سال)، شرق مديترانه (4/6 مرگ به ازاى هر 100000 جمعيت در سال) وآفريقا (1/6 مرگ به ازاى هر 100000 جمعيت درسال) می باشد. طى سال هاى 2000 تا 2002 در كانادا ميزان تلفات ناشى از حريق 25/1 نفر در هر 100000 جمعيت بوده است. در طى سال هاى 2001 تا 2010 در ايالات متحده آمريكا سالانه 16 تا 45 مورد حريق خيلى بزرگ كه منجر به خسارات و تلفات زيادى شده رخ داده است. بر طبق آمار منتشره توسط انجمن ملى حفاظت در برابر حريق آمريكا(NFPA) در سال 2010 تقريبا 1331500مورد حريق در ايالات متحده آمريكا اتفاق افتاده است، كه منجر به مرگ 3120 نفر و مجروح شدن17720نفر شده و خسارت مستقيم ناشى از اين حريق ها 6/11 ميليارد دلار بوده است.
اين ارقام محافظه كارانه می باشد و شامل بسيارى از هزينه هاى غيرمستقيم مثل دادخواهى، بررسى حادثه و ديگر هزينه هاى تحميل شده به جامعه نيست.
در انگلستان در سال 1996بيش از 532000 مورد آتش سوزى رخ داد كه يك سوم آن در محيط هاى كارى بوده و باعث بيش از 600 مورد مرگ و 16000 جراحت افراد شده است. در ايران طبق بررسی هاى انجام شده در دهه 70 شمسى، هر سال بين 600 تا 900 مورد آتش سوزى به ازاى هر يك ميليون نفر در شهرهاى كشور رخ داده است كه بسيارى از آنها در محيط هاى كارى بوده است. آمار نشان می دهد كه براى اولين بار و بدون پيش حريق هاى بزرگ معمولا آگهى و علايم ملموسى براى ساكنين و شاغلين، رخداده است، در حالى كه طبق بررسی هاى انجام شده حداقل 75 درصد از موارد حريق قابل پيشگيرى می باشند؛ در نتيجه مديريت ريسك حريق در جهت جلوگيرى از بروز و گسترش حريق و به منظور افزايش سطح ايمنى كليه افراد جامعه از جمله شاغلين صنعتى در برابر صدمات ناشى از حريق يكى از موضوعات بسيار مهم جوامع بشرى در سراسر دنيا می باشد.
در هر صنعتی ، هرچند کوچک  تعداد خطرات موجود همیشه بیشتر از یک مورد بوده و از طرف دیگر  منابع مالی و فنی جهت کنترل همزمان خطرات شناسایی شده محدود است. لذا رده بندی خطرات بر اساس بزرگی و اهمیت شان در راستای کنترل آنها ضروری خواهد بود. 
با مشخص کردن بزرگی خطرات  شناسایی شده علاوه بر این که سطح و اهمیت آن ها مشخص خواهد شد، می توان در راستای حذف یا کنترل خطرات، منابع موجود را به طور سریع و صحیح هدایت کرد. از طرف دیگر این امر باعث می شود از اتلاف زمان و سرمایه های دیگر نیز جلوگیری شود، زیرا ممکن است ارزیابی های انجام شده نشان دهند بعضی از خطرات با توجه به احتمال وقوع و شدت پیامدهایشان نیاز به کنترل نداشته یا حداقل نیازمند کنترل کمتری هستند.
 

آناليز ريسك به روش فرانك و مورگان (Frank& Morgan) 

مديريت هر صنعتي جهت اختصاص منابع لازم براي كنترل ريسك نياز به ابزاري كارآمد دارد تا بتواند بر اساس آن، ريسك موجود در صنعت را سطح بندي کند. ارزيابي ريسك در واقع به عنوان يك ابزار قوي، همواره مورد توجه مديران بوده است. يكي از روش هاي موجود براي ارزيابي و تعيين ريسك صنايع، روش فرانك و مورگان است. اين روش به مديران ياري مي دهد كه سرمايه مناسب و لازم جهت رسيدن به حداكثر كاهش ريسك در واحدهاي مختلف يك كارخانه را اختصاص دهند. 
روش فرانك و مورگان داراي شش مرحله اساسي است:
1- محاسبه شاخص ريسك براي هر واحد 
2- تعيين ريسك نسبي براي هر واحد
3- تعييين رتبه ريسك براي هر واحد
4- تعيين كل سرمايه در معرض خطر هر واحد
5- محاسبه ريسك كلي براي هر واحد
6- رده بندي واحد ها بر اساس نمره كلي هر واحد

مطالب مرتبط: 
ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین
FMEA

برای مطالعه ادامه مقاله فایل زیر را دانلود نمایید. 


ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین

ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین

02 آذر 01

ارزیابی ریسک

طبق گزارش سازمان بین المللی کار روزانه 5000 نفر در جهان به علت حوادث و بیماری های ناشی از کار جان خود را از دست می دهند و سالیانه چهار درصد تولید ناخالص داخلی در جهان معادل 51.53، 1.3 و 2 میلیون دلار آمریکا صرف هزینه های مستقیم و غیر مستقیم بیماری ها و حوادث ناشی از کار می شود که این مبلغ 20 برابر بیشتر از کل کمک های بین المللی برای توسعه کشورهای جهان سوم است. 
ارزیابی ریسک یک روش منطقی برای بررسی خطرات می باشد که به شناسایی خطرات و پیامد های بالقوه آن ها برروی افراد، مواد، تجهیزات و محیط می پردازد. در حقیقت از این طریق داده های بسیار با ارزشی برای تصمیم گیری در زمینه کاهش ریسک خطرات، بهسازی محیط اطراف تاسیسات خطرناک، برنامه ریزی برای شرایط اضطراری، سطح ریسک قابل قبول، خط مشی های بازرسی و نگهداری در تاسیسات صنعتی و موارد دیگر فراهم می شود. 

كاربرد روش ويليام فاين در آناليز ريسك

 يكي از روشهاي بررسي ريسك و مديريت آن متد ويليام فاين (William Fine Method ) مي باشد. از اين روش براي تصميم گيري درباره ضرورت و موجه بودن هزينه هاي حذف خطر و همچنين لزوم اجراي هرچه سريعتر برنامه هاي كنترل خطرات استفاده مي شود.
اساس اين تكنيك بر پايه محاسبه وارزيابي نمره ريسك به شرح زير مي باشد:
R = C × E × P
R: نمره ريسك 
C: شدت پيامد    
E: ميزان مواجهه     
P: احتمال وقوع

مطالب مرتبط: 
FMEA
JSA
HAZID
 


جهت دانلود فایل کامل روش ارزیابی ریسک ویلیام فاین روی آیکون زیر کلیک نمایید. 
تکنیک تجزیه و تحلیل حالات شکست و اثرات آن FMEA

تکنیک تجزیه و تحلیل حالات شکست و اثرات آن FMEA

08 آبان 01
تجزیه و تحلیل حالت ها و اثرات شکست (FMEA) ابزاری است که برای ارزیابی قابلیت اطمینان سیستم ها و شناسایی خرابی های احتمالی در پروژه ها، فرآیندها، محصولات یا خدمات استفاده می شود. با FMEA می توان برنامه ای برای اصلاح پیشگیرانه این خرابی های احتمالی و در نتیجه اجتناب از اثرات منفی آنها تعریف کرد.
 FMEA یک روش استقرایی است که در آن از خود می پرسیم: "اگر این شکست رخ دهد، چه اتفاقی می تواند بیفتد؟" ایده این است که با از بین بردن علل اصلی، احتمال وقوع شکست تا حد امکان کاهش یابد. این ابزار به‌عنوان خلاصه‌ای از دانش عمل می‌کند که امکان ایجاد تاریخچه‌ای بر اساس تجربیات قبلی با محصولات/فرآیندهای مشابه را فراهم می‌کند و استفاده از این اطلاعات را برای بهبودهای آینده ممکن می‌سازد.
استفاده از FMEA به شیوه ای ثابت تضمین می کند که خرابی ها از بین رفته و در نتیجه قابلیت اطمینان خدمات ارائه شده و ایمنی بیشتر و رضایت مشتری افزایش می یابد. کاربرد آن تأثیر مستقیمی بر بازده مالی شرکت دارد زیرا شکست های احتمالی در فرآیندهای تولید را به حداقل می رساند یا از بین می برد.
بسیاری از شرکت ها از FMEA به عنوان ستون اصلی فرآیند طراحی خود استفاده می کنند.  خروجی نهایی، تهیه برنامه‌های عملیاتی برای جلوگیری، شناسایی یا کاهش تأثیر حالت‌های احتمالی شکست است. به طور خلاصه، تیم طراحی را تشویق می کند تا در نظر بگیرند:
• چه چیزی می تواند اشتباه باشد
• چقدر ممکن است مسیر اشتباه پیش برود
• برای پیشگیری یا کاهش مشکل چه باید کرد
چه زمانی از FMEA استفاده می کنیم؟
• هنگامی که یک فرآیند، محصول یا خدمات در حال طراحی اولیه یا طراحی مجدد است،
• پس از استقرار عملکرد کیفیت (QFD)
• هنگامی که یک فرآیند، محصول یا خدمات موجود به روشی جدید اعمال می شود
• قبل از تدوین برنامه های کنترلی برای یک فرآیند جدید یا اصلاح شده
• زمانی که اهداف بهبود برای یک فرآیند، محصول یا خدمات موجود برنامه ریزی می شود
• هنگام تجزیه و تحلیل شکست های یک فرآیند، محصول یا خدمات موجود
• به صورت دوره ای در طول عمر فرآیند، محصول یا خدمات


برای مطالعه کامل مقاله و روش FMEA فایل پی دی اف را از قسمت زیر دانلود نمایید. 

مطالب مرتبط:
+JSA
+JHA
+HAZID
 
شناسایی خطرات مشاغل با روش انالیز شغلی ( JSA)

شناسایی خطرات مشاغل با روش انالیز شغلی ( JSA)

23 تیر 01
 

1. مقدمه

آنالیز ایمنی شغلی روشی است که به ادغام اصول و شیوه های پذیرفته شده ایمنی و بهداشتی در یک کار یا عملیات شغلی خاص کمک می کند. در JSA هر مرحله اساسی از کار، شامل شناسایی خطرات احتمالی و انجام اقدامات کنترلی است. این روش بسیار شبیه روش آنالیز خطر شغلی  (JHA) می باشد. (برای مطالعه روش JHA کلیک کنید).

1.1.تعاریف 

خطرات: شرایط یا فعالیت هایی مرتبط هستند که اگر کنترل نشوند، می توانند منجر به صدمات یا بیماری شوند. نمونه‌برداری از خطرات شامل: کار در ارتفاع، سطوح لغزنده، قطعات ماشین‌های متحرک در معرض، آتش‌سوزی، انفجار، سر و صدا، الکتریسیته، انتشارات سمی، مواد شیمیایی خورنده، اکسیژن کم، کارهای تکراری، بلند کردن وسایل سنگین، عوامل بیماری‌زای عفونی و ... می باشد.
تجزیه و تحلیل ایمنی شغلی: فرآیندی است که بر وظایف شغلی به عنوان راهی برای شناسایی خطرات قبل از اینکه منجر به آسیب شود تمرکز می کند. این روش به ارابطه بین کارگر، وظیفه، ابزار و تجهیزات و محیط تمرکز می کند و اقدامات کنترلی را برای کاهش یا حذف خطر شناسایی می کند.
مراحل  یا وظایف: اجزای منفرد یک فعالیت فهرست شده در JSA هستند که از نظر خطرات، اقدامات کنترلی، PPE و الزامات آموزشی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.

2. مراحل اجرای JSA

2.1.انتخاب شغل یا وظیفه برای آنالیز:

JSA می تواند برای فعالیت های فردی یا مجموعه ای از فعالیت هایی که شغل فرد را تشکیل می دهد، تکمیل شود. وقتی چندین کارگر یا اپراتور دارید که بسیاری از فعالیت های مشابه را انجام می دهند، دومی می تواند بسیار مفید باشد. مورد اول زمانی مفید است که یک کارگر یا اپراتور فعالیت های کمی دارد یا زمانی که یک فعالیت جدید اضافه می شود.
 
انتخاب شغل یا وظیفه بر اساس معیار های زیر انجام می گیرد: 
• مشاغل با بالاترین میزان آسیب، بیماری یا فراوانی
• مشاغل پرخطر با پتانسیل ایجاد آسیب یا بیماری شدید
• مشاغل جدید
• مشاغل با تغییراتی در تجهیزات، فرآیند یا رویه
• مشاغل با رویه های پیچیده

2.2.آماده سازی شغل یا وظیفه برای آنالیز:

پس از انتخاب شغل یا فعالیت و قبل از شروع آنالیز، رعایت و انجام نکات زیر به آنالیز هر چه بهتر شغلی کمک می کند:
• تشکیل تیم (متشکل از سرپرست، کارشناس بهداشت حرفه ای و یکی از کارگران یا اپراتور انجام دهنده شغل)
• درگیر کردن کارکنان مرتبط با روند آنالیز
• بررسی بازرسی های انجام شده در گذشته
• مرور تاریخچه و گزارش حوادث 
• بررسی JSA های موجود برای مشاغل مشابه

2.3.تقسیم بندی شغل یا وظیفه:

پس از انتخاب شغل برای تجزیه و تحلیل، مرحله بعدی تقسیم کار به مراحل است. کار یا فعالیتی را که در حال انجام است مشاهده کنید و تک تک مراحل یا وظایف تکمیل شده را مستند کنید. از تمام نکات یادداشت برداری کنید. 
• هر مرحله از وظیفه را به ترتیب و به نحوه انجام کار یا فعالیت فهرست کنید.
• خطرات احتمالی را برای هر مرحله یا وظیفه مستند کنید.
• مراحل و وظایف کاری را با کارکنان مربوطه مرور کنید و نظر آنها را در مورد کنترل خطرات دریافت کنید.
• لازم است سریعا برای خطراتی  که مهم هستند اقدام اصلاحی تعریف کنید.
نکته مهمی که در این مرحله باید به آن توجه نمود این است که مراقب بود تا مراحل خیلی کلی نشود؛ از دست دادن مراحل خاص و خطرات مرتبط با آنها کمکی نخواهد کرد. از طرفی اگر بیش از حد به جزئیات توجه کنید، مراحل بسیار زیادی وجود خواهد داشت. یک قانون کلی این است که اکثر مشاغل را می توان در کمتر از ده مرحله توصیف کرد. اگر مراحل بیشتری مورد نیاز است، ممکن است بخواهید کار را به دو بخش تقسیم کنید که هر کدام JSA جداگانه دارد، یا در صورت لزوم مراحل را ترکیب کنید. 
کار باید در همان شرایطی که به صورت معمول انجام می شود، انجام شود. به زمان انجام کار توجه کنید. به عنوان مثال، اگر یک کار به طور معمول فقط در شب انجام می شود، بررسی JSA آن نیز باید در شب انجام شود. به همین ترتیب، از ابزار و تجهیزات معمولی استفاده کرد. تنها تفاوت با عملیات عادی در این است که کارگر تحت نظر است.
برای تقویت همکاری و مشارکت کامل کارکنان، علت آنالیز ایمنی شغلی باید به وضوح توضیح داده شود. JSA ، تلاشی برای کشف اعمال ناایمن فردی نیست بلکه در تلاش است تا با شناسایی خطرات و انجام اقدامات اصلاحاتی، برای حذف یا کاهش خطرات آن اقداماتی را ترتیب دهد. تجربه کارگر در بهبود شغل و ایمنی کمک می کند.
پس از تکمیل، تفکیک مراحل باید توسط همه شرکت کنندگان (همیشه از جمله کارگر) مورد بحث قرار گیرد تا مشخص شود که تمام مراحل اولیه یادداشت شده اند و به ترتیب صحیح هستند.

2.4.شناسایی خطرات:

هنگام شناسایی خطرات برای هر مرحله، بسیار مهم است که به دنبال چیزهایی باشید که ممکن است اشتباه پیش بروند. مراقب رفتارهای ناایمن و شرایط ناایمنی باشید که وجود دارد یا ممکن است رخ دهد.
2.4.1.رفتار های ناایمن:
عدم رعایت استانداردها و رویه های تعیین شده برای کار یا فعالیت. مثال:
• عدم رعایت صلاحیت ها و یا آموزش های لازم
• عدم اجرای شیوه های کار ایمن
2.4.2.شرایط ناایمن:
عدم شناخت عناصر حیاتی در محیط کار، مانند شرایط محیطی، بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی. مثال
• تجمع مواد شیمیایی سمی
• گرمای بیش از حد در محل کار بسته 

2.5.تعیین اقدامات کنترلی:

مرحله نهایی در JSA تعیین راه هایی برای حذف یا کنترل خطرات شناسایی شده است. بدیهی است که هرچه بتوان یک کنترل خطر را قابل اعتمادتر یا با احتمال کمتر ارائه داد، بهتر است. برای این منظور می توان به ترتیب زیر عمل کرد: 
2.5.1.خطر را حذف کنید
حذف موثرترین اقدام است. برای از بین بردن خطرات باید از این تکنیک ها استفاده کرد:
• فرآیند متفاوتی را انتخاب کنید.
• یک فرآیند موجود را اصلاح کنید.
• با محصول کم خطر جایگزین کنید.
• بهبود محیط (به عنوان مثال، تهویه).
• تجهیزات یا ابزار را تغییر یا اصلاح کنید. 
2.5.2.خطر را کنترل کنید
اگر خطر را نمی توان از بین برد، ممکن است با استفاده از محفظه ها، حفاظ ماشین آلات، غرفه های کارگر یا وسایل مشابه از تماس جلوگیری کرد.
2.5.3.رویه های کاری را بازبینی کنید
ممکن است به اصلاح مراحل با پتانسیل بالای خطر، تغییر ترتیب مراحل، یا افزودن مراحل اضافی (مانند قفل کردن منابع انرژی) توجه شود.
این اقدامات کمترین اثربخشی را دارند و تنها در صورتی باید مورد استفاده قرار گیرند که راه حل دیگری ممکن نباشد. یکی از راه های به حداقل رساندن مواجهه، کاهش تعداد دفعات مواجهه با خطر است. به عنوان مثال می توان ماشین آلات را اصلاح کرد تا تعمیر و نگهداری کمتری لازم باشد. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مناسب ممکن است مورد نیاز باشد. برای کاهش شدت یک حادثه، ممکن است نیاز باشد که امکانات اورژانسی مانند ایستگاه های شستشوی چشم فراهم شود.
در فهرست کردن اقدامات پیشگیرانه از جملات کلی مانند "مراقب باش" یا "احتیاط کن" استفاده نکنید. عبارات خاصی که هم اقداماتی را که باید انجام شود و هم نحوه انجام آن را توضیح می‌دهند، ارجح هستند. 

2.6.تکمیل فرم JSA:

پس از تکمیل تجزیه و تحلیل، نوبت به تکمیل فرم آنالیز ایمنی شغل می رسد. 
هنگام تکمیل فرم JSA، قسمت عنوان JSA باید شغل یا فعالیت تحت پوشش را نشان دهد. جایی که قرار است کل شغل یک کارگر را پوشش دهید، عنوان موقعیت آن را در قسمت عنوان JSA فهرست کنید. 
فرم JSA همچنین دارای یک زمینه برای الزامات آموزشی و یا PPE است. زمانی که یک اقدام کنترلی مستلزم استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و یا آموزش خاص باشد، این موارد در این زمینه ذکر شده است. هنگامی که یک آموزش مورد نیاز در JSA شناسایی شد، لازم نیست برای سایر مراحل یا وظایف تکرار شود. الزامات PPE ممکن است در صورت نیاز تکرار یا ارجاع شود. 
هنگامی که فرم JSA تکمیل شد، سرپرست آن را با کارگر بررسی می کند و هر دو فرم را تاریخ و امضا می کنند.
 

2.7.بررسی های دوره ای:

بررسی های دوره ای JSA تضمین می کند که آنها به روز باقی می مانند و به کاهش حوادث و صدمات محل کار کمک می کنند. حتی اگر شغل یا فعالیت تغییر نکرده باشد، این امکان وجود دارد که در طول فرآیند بررسی، خطراتی را شناسایی کنید که در تحلیل اولیه شناسایی نشده اند. اگر بیماری یا آسیبی در طول یک کار یا فعالیت خاص رخ دهد یا اگر کارگری در پیروی از روش‌های کاری مناسب منجر به تماس نزدیک شود، JSA را بررسی کنید. وضعیت را با همه کارکنانی که کار یا فعالیت مشابهی انجام می دهند، بحث کنید و رویه های مناسب را به آنها یادآوری کنید. هر زمان که یک JSA را تجدید نظر می کنید، آموزش همه کارکنانی که تحت تأثیر تغییرات روش های شغلی جدید، رویه ها یا اقدامات حفاظتی اتخاذ شده قرار می گیرند، مهم است.

2.8.آموزش: 

پس از تکمیل فرم، آنالیز ایمنی شغلی به ابزاری قدرتمند برای انجام آموزش ایمنی شغلی کارکنان، ایجاد بهبود فرآیند، توسعه روش‌های عملیاتی استاندارد، توسعه JSA برای مشاغل مشابه، و سایر برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های پیشگیری از ضرر تبدیل می‌شود.
 JSA یک تکنیک مفید برای شناسایی خطرات است تا کارگران بتوانند اقداماتی را برای حذف یا کنترل خطرات انجام دهند. نتایج حاصل از این تکنیک باید به همه کارگرانی که آن کار را انجام می دهند، یا خواهند کرد، اطلاع رسانی شود. فرمت جانبی مورد استفاده در کاربرگ های JSA برای اهداف آموزشی ایده آل نیست؛ اما می توان با استفاده از یک قالب ارتباطی به سبک روایت به نتایج بهتری دست یافت.

3. مثال JSA

 شما می توانید با دانلود فایل زیر یک نمونه انالیز ایمنی انجام شده را ملاحظه بفرمایید.

برای مطالعه شناسایی خطرات با روش HAZID کلیک کنید.
برای مطالعه شناسایی خطرات با روش JHA کلیک کنید.
 
 
آموزش شناسایی خطرات محیط کار با روش HAZID

آموزش شناسایی خطرات محیط کار با روش HAZID

01 تیر 01

1.مقدمه

ﻫﺮ روز در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﺣﻮادث زﻳﺎدي رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ و آﺳﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮد. ﻳﻜﻲ از راه های ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي از ﺣـﻮادث ﻣﺤـﻴﻂ ﻛـﺎر، ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات و ارزﻳﺎﺑﻲ آن ها در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﻤﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. تکنیک های ارزیابی و مدیریت ریسک در فعالیت های صنعتی برای کاهش تصادفات با بکارگیری روش های پیشگیرانه و حفاظتی مورد استفاده قرار می گیرند.
در حال حاضر تعداد زیادی از روش های شناسایی خطر و تکنیک های اولیه برای تجزیه و تحلیل خطر در دسترس هستند. آن ها عبارتند از:
1.Check-lists
What if? analysis.2
3. Failure modes and effects analysis
4. Coarse hazard study
5. HAZOP
6. Event tree analysis
7. Fault tree analysis
8. Cause-consequence analysis
9. Sneak analysis
10. Task analysis
11. Scenario development
12. Preliminary hazards analysis
13. Preliminary safety analysis

HAZID یک تکنیک تحلیل کیفی ریسک مبتنی بر کارگاه است که معمولاً برای شناسایی خطرات و تهدیدات بالقوه در یک فرآیند استفاده می شود و به دو شیوه کلی و جزئی مورد بررسی قرار می گیرد. تکنیک HAZID روشی نسبتا جدید بوده که با تمرکز بر مخاطرات عمومی و غیرفرآیندی بر اساس چک لیست استاندارد به شناسایی آن ها و راهکارهای احتمالی جلوگیری از به وقوع پیوستن آن ها می پردازد. انجام این مطالعات در فاز بهره برداری صورت می پذیرد که باتوجه به تجارب بهره برداران در طول سال های انجام به کار و همچنین سوابق حوادث احتمالی، نتایج این مطالعه می تواند بسیار ارزشمند و مفید باشد.
ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از اﺟﺮاي ﺗﻜﻨﻴﻚ HAZID این است که می تواند مدیریت ایمنی بهداشت و محیط زیست را برای رسیدن به هدف کاهش هزینه و زمان تمام شده پروژه راهنمایی کرده و یاری رساند.
در واﻗﻊ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺰﻳﺪ داراي ﻣﺰاﻳﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ:
• پی بردن به اهمیت HSE  در ابتدای پروژه و فرصتی برای پی بردن به پیامدهای آن
• شناسایی تهدیدها و خطرات مربوط به کارکرد هر یک از تجهیزات در هر مرحله از پروژه
• ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺨﺎﻃﺮات و ﺗﻬﺪﻳﺪات HSE
• ﺑﺮرسی ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻤﺪه در ﻃﺮح‌ها در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ شکلﮔﻴﺮی تعهدات ﻣﺎلی مهم
• ﺷﻨﺎﺳﺎیی تمامی آلاینده‌های اﺣﺘﻤﺎلی ﻧﺎشی از ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت و فرآیندها
مهم ترین مزیت HAZID شناسایی زودهنگام و ارزیابی خطرات مهم بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی است که اطلاعات اساسی را برای تصمیمات توسعه پروژه فراهم می کند.
 

2.روش اﺟﺮاي ﻫﺰﻳﺪ (HAZID)  

2.1. ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﻴﻢ ﻫﺰﻳﺪ:(HAZID)

تیم مطالعه HAZID ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻮﭼﻚ و ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻓﺮاد ﻣﺘﺨـﺼﺺ و ﻣﺠـﺮب ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﻧﺤﻮﻳﻜـﻪ از داﻧﺶ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻠﻴـﻪ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت HSE ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﺎﺷـﻨﺪ. در حالت ایده آل ﺗـﻴﻢ داراي 6 – 4 ﻋـﻀﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. تیم باید از شرکت کنندگان زیر تشکیل شود:
• مدیر
• مهندس طراح مسئول تاسیسات مربوطه
• مدیر پروژه ( برای نصب های جدید)
• مدیر تولید
• سرکارگر/تکنسین
• مهندس تعمیر و نگهداری
• مهندس ابزار 
ﺷﺎﻳﺎﻥ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ ﺭﺋﻴﺲ HSE ﺷﺮﻛﺖ/ ﻭﺍﺣﺪ، ﻋﻀﻮ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
 
ﺭﻫﺒﺮ ﺗﻴﻢ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ:
• ﺩﺭ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺧﻮﺩ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
• ﻃﻮﻓﺎﻥ ﻣﻐﺰﻱ ﺭﺍ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺧﺮﺩ ﺟﻤﻌﻲ ﮔﺮﺩﺩ.
• ﺑﺤﺚﻫﺎ ﻭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺟﻠﺴﻪ ﺭﺍ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺑﺘﻜﺎﺭ ﻭ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﻠﺴﻪ ﻟﻄﻤﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
• ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﻛﻠﻴﺪﻱ ﺍﺯ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻢ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
• ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺛﺒﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺻﻮﺭت جلسات ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﻭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺍﻧﻌﻜﺎﺱ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻳﺎﺑﺪ.
 

2.2. ﺗﻬﻴﻪ روش اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮ:

ﺗﻴﻢ ﻓﻮق باید ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻄﺮات در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ، روش اﺟﺮاﻳﻲ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات را ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﻮد.
 

2.3. ﺗﻬﻴﻪ ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ:

ﺗﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات می بایست ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ رﻳﺴﻚﻫﺎ، ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖﻫﺎﻳﻲ را در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد:
• ﺧﻄﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺧﺎرج از ﻣﺤﻮﻃﻪ
• خطرات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ
• ﺧﻄﺮات ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت
• ﺧﻄﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺮاي ﭘﺮوژهﻫﺎ 
 

2.4. ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺧﻄﺮات:

در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت / ﺧﺪﻣﺎت، ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ.

 

2.5.ارزﻳﺎﺑﻲ رﻳﺴﻚ:

به منظور اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي رﻳﺴﻚﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ بایستی ﺧﻄﺮات، ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي شوند. ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ، 3 ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺸﺨﺺ می گردد: اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ، ﺷﺪت ﭘﻴاﻣﺪ و ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎس
جدول2. ماتریس ریسک سه متغیره

 
در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎر رﻳﺴﻚ، بایستی ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷود. ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺣﺎدﺛﻪ، ﺷﺪت ﭘﻴاﻣﺪ و ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎس از ﻣﺸﺎﻫﺪه، ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪ، ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﺴﺘﻨﺪات و ﺗﻜﻤﻴـﻞ ﭼـﻚ ﻟﻴﺴﺖﻫﺎ می توان اﺳﺘﻔﺎده کرد. ﻋﺪد رﻳﺴﻚ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ می شود: ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎس × ﺷﺪت ﭘﻴاﻣﺪ × اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع = رﻳﺴﻚ


2.6.اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ:

در نهایت ﺑﺮ اﺳﺎس ارزﻳﺎﺑﻲ رﻳﺴﻚﻫﺎ و اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي آن ها، اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ اراﺋﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي رﻳﺴﻚﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﻄﻮر ﻣﺆﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد یا خیر.
 

3.مراجع و استانداردهای مورد استفاده

استانداردهای مورد استفاده به صورت زیر می باشد:
• ISO-17776
• Total-GS-EP-SAF-041
• “Guidelines for Hazard Evaluation Procedures”, 3rd Edition, published by CCPS and AIChe, 2008
• API RP 14J: Recommended Practice for Design and Hazards Analysis for Offshore Production Facilities 

 4.منابع 

• اولين كنفرانس پتروشيمي ايران، شناسايي و ارزيابي خطرات موجود يا بالقوه درتمام مراحل عمر محصول يا خدمت در يك شركت خدماتي، با استفاده از روش شناسايي خطر (HAZID)، پریسا عباسیان شهریور – سید شمس الدین علیزاده
https://www.intescoglobal.com/igi/services/hazop-hazid/

 
 
روش JHA

روش JHA

20 آبان 00
یکی از مسائل مهم در هر محیط کاری شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک های مرتبط با این خطرات می باشد. شاید شما هم در مورد روش JHA (Job Hazard Analysis) شنیده باشید. در این مطالب کوتاه سعی داریم که شما عزیزان را با این روش شناسایی خطرات آشنا کنیم.


پیش از هر موضوعی باید بخاطر داشته باشیم که JHA یک روش شناسایی خطرات می باشد و خطرات شناسایی شده با این روش را می توانیم با روش های مختلف ارزیابی ریسک ارزیابی کنیم. در این مطلب سعی خواهد شد، نحوه ی شناسایی خطرات با این روش شرح داده شود.

بررسی مشاغل موجود در محیط کار

اولین قدم در ارزیابی ریسک به روش JHA شناسایی شغل های محیط کاری و ایجاد یک لیست از این شغل ها می باشد. در همین راستا شما باید وارد کارگاه شوید و لیستی از تمامی شغل های که قرار است با JHA آنالیز کنید را ایجاد کنید. 
توجه: کارگران را در گیر کنید
یکی از بهترین فعالیت ها در این رابطه می تواند درگیر کردن کارگران در فرآیند باشد،  به این منظور شما می توانید در یک جلسه کوتاه با کارگران در مورد خطرات و رفتارهای ناایمنی که آنها معتقد هستند ممکن است در کار فعلی و محیط اطرافشان وجود داشته باشد صحبت کنید. سعی کنید در مورد حوادث احتمالی که ممکن است از خطرات و رفتارها موجود در محیط کار رخ دهد گفت و گو کنید. در ادامه شما می توانید از ایده های همین افراد برای حذف یا کنترل خطرات بهره مند شوید.
اولیت بندی شغل ها:
برای شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک ها می توانیم شغل ها را اولویت بندی کنیم،  به منظور اولویت بندی می توانید معیارهای زیر را در نظر داشته باشد:
• مشاغل با بالاترین نرخ آسیب یا بیماری؛
• مشاغلی که به صورت بالقوه می توانند باعث آسیب یا بیماری می شوند، حتی اگر سابقه حوادث قبلی وجود نداشته باشد.
• مشاغلی که در آن یک خطای ساده انسانی می تواند منجر به تصادف یا جراحت شدید شود.
• مشاغلی که در محیط کار  شما جدید هستند یا در فرآیندها و رویه‌ها تغییراتی داشته‌اند. 
• مشاغل به اندازه ای پیچیده هستند که به دستورالعمل های مکتوب نیاز دارند.

تهیه فرم شناسایی خطرات

شما باید برای شناسایی خطرات یک فرم ایجاد کنید. احتمالا با یک جست و جوی ساده در فضای وب شما با فرم های مختلفی در محیط کار روبه رو خواهید شد. ساده ترین فرم شناسایی می تواند یک فرم با مشخصات زیر باشد: 1- شرح مختصری از شغلی که قرار است ارزیابی شود 2- تعیین مهمترین مراحل انجام کار 3- تعیین خطرات و آسیب های احتمالی 4- تعیین اقدامات کنترلی 

مثال:

 کنترل کیفی قطعات میل لنگ

فرم شناسایی خطرات 



شناسایی خطرات و رفتارها

شما باید در بررسی مشاغل سعی کنید تا خطرات و رفتارهای ناایمن موجود در محل کار را شناسایی کنید. از منابع مختلفی می توانید بدین منظور استفاده کنید: برگه اطلاعات ایمنی، گزارش های کمیته ایمنی، گزارش های تعمیر و نگهداری، گزارش های بازرسی های  ایمنی و بررسی های حوادث و روش های اجرایی موجود، بررسی پرونده های پزشکی، بررسی نتایج سنجش های عوامل زیان آور.
خطرات
اگر خطری وجود دارد که به سرعت می تواند باعث صدمه به افراد شود، سریع باید کنترل شود. اگر خطراتی هم وجود دارد که می توان به راحتی حذف کرد باید این خطرات را در کمترین زمان ممکن حذف کنیم. 
رفتار ها
برخی از مشاغل هستند که لازمه انجام آنها انجام رفتارهای خطرناک می باشد از جمله این رفتارهای می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بلند کردن، پایین آوردن، هل دادن، کشیدن و سایر عملیات جابجایی دستی
• استفاده از جرثقیل های هوایی، بالابرهای انسانی یا سایر تجهیزات سنگین
• کار روی یا نزدیک تجهیزات / اجزای پر انرژی
• وسایل نقلیه عملیاتی (مانند کامیون، لیفتراک و غیره)
• کار در یک فضای محدود یا تحت دمای شدی

گفتیم که بعد از تعیین لیست شغل های کارگاه باید شروع کنیم به ارزیابی یک به یک مشاغل.  در این راستا بهتر است ابتدا اطلاعات کلی در مورد شغل گردآوری شود: ( برای مثال شما می توانید اطلاعاتی شامل ساعت کاری فرد، زمان استراحت، پرونده پزشکی افراد، نتایج سنجش عوامل زیان آور را جمع آوری کنید).
در مرحله بعد لازم است شما مراحل انجام شغل را در نظر بگیرید، بدین منظور توصیه می شود فعالیت های هر شغل را با زمان نوشتاری معلوم لیست کنید. 

 


تعیین خطرات 

در مرحله دوم لازم است در هر مرحله از شغل مورد ارزیابی خطرات احتمالی را تعیین کنیم. این مرحله مهمترین مرحله از روش ارزیابی JHA است. باید همیشه توجه کنید که برای رخداد حادثه لازم است که خطری وجود داشته باشد تا فرد با ان مواجهه داشته باشد. لذا در اینجا تعریق این دو مفهوم می تواند به ما کمک کننده باشد:
خطر: شرایط خطرناکی که می تواند باعث آسیب یا بیماری در افراد شود.
مواجهه: معمولا به جایگیری کارگر در زون خطر اطلاق می شود. اگر کارگر در زون خط قرار گیرد، می گوییم که کارگر با خطر مواجهه دارد.
حال به این نقطه می رسیم که چگونه این خطرات را شناسایی کنیم، برای شناسایی خطرات لازم است شما موارد زیر را مشخص کنید:
• چه چیزی می تواند اشتباه باشد؟
• پیامد آن چیست؟
• چگونه ممکن است این خطر ایجاد شود؟
• سایر عوامل مؤثر چه چیزهای هستند؟
• احتمال وقوع خطر چقدر است؟
همیشه یه این نکته توجه کنید که حوادث معمولا علل مختلفی دارند. در اینجا مثالی از یک حادثه را برای شما شرح می دهیم:
کارگری در حال کار بر روی یک ماشین تراش بوده است، زمانی که کارگر سعی میکند بدون توقف ماشین براده های اطراف نقطه عمل را پاک کند به علت گیر کردن لباس فرد در قسمت چرخاننده ماشین وی به سمت دستگاه کشیده شد. در اثر عدم توقف دستگاه کارگر در این حادثه فوت شد. 
حال بیایید فرض کنیم که این حادثه رخ نداده و ما شما سعی دارید پیش از رخ داد این حادثه حوادث را شناسایی کنیم، باید سعی کنیم به سوالات بالا جواب بدهیم:
چه چیزی می تواند اشتباه باشد؟
کارگر می تواند به قسمت گردانند ماشین گیر کرده و دچار حادثه شود
پیامد آن چیست؟
کشیده شدن کارگر به داخل نقطه عمل دستگاه و مرگ وی.
چگونه ممکن است این خطر ایجاد شود؟
این خطر ممکن است زمانی ایجاد شود که فرد در زمان فعالیت دستگاه به نقطه عمل دستگاه نزدیک شود. 
سایر عوامل مؤثر چه چیزهای هستند؟
خطرات این شکلی و قرار گرفتن در معرض این خطران می توان  به بسیار سریع رخ دهد. در چنین حوادثی وقتی دست فرد با نقطه عمل برخورد می کند فرد فرصت زیادی برای فرار از این حادثه ندارد. این موضوع بسیار در این حادثه مهم است، زیرا شما باید تا جایی که ممکن است احتمال گیر کردن دست را کاهش دهید. متأسفانه، تجربه نشان داده است که آموزش در کنترل خطرات زمانی که رویدادها به سرعت اتفاق می‌افتند بسیار مؤثر نیستند.
احتمال وقوع خطر چقدر است؟
در تعیین احتمال باید سعی کنید برخی از فاکتوهای مهم را در نظر بگیرید، برای مثال اگر قبلا حادثه ی واقعی یا شبه حادثه در محل رویداده احتمال رخ داد بالا است. در مورد مثال بالا احتمال رخداد بالا است، چون در زمانی که ماشین کار می کند فرد می تواند به نقطه عمل دسترسی داشته باشد.
برخی از خطرات محیط کار را می توان به شکل زیر دسته بندی کرد:
* مواد شیمایی اشتعال پذیر
* مواد شیمیایی خورنده
* موادی با قابلیت انفجار
* خطرات الکتریکی
* خطرات مرتبط با حریق 
* خطرات مرتبط با الکتریسیته ساکن
* خطرات الکتریکی
* خطرات مربوطه به سقوط
* خطرات مربوط صدا
* خطرات مربوط به ارتعاش 
* خطرات مربوط پرتوهای یونیزان 
* خطرات مربوط به پرتوهای غیریونیزان
و...





در ادامه بعد از تعیین خطرات لازم است این خطرات ارزیابی شوند تا بتوانیم به یک اولویت بندی جهت کنترل خطرات محیط کار دست پیدا کنیم، در واقع باید بدانیم چه خطراتی بیشتر و چه خطراتی می توانند شدیدتر رخ بدهند:

تعیین ریسک

برای این منظور، لازم است هر شغل را آنالیز کنید تا درجه ریسک انها مشخص شود. برای اولویت بندی ریسک شما باید بدانید که ریسک چیست. برای این که به درک بهتری برسیم در زیر مفاهیمی مانند ریسک، احتمال، شدت و ماتریس ریسک را مرور می کنیم: 
در برخی متون ریسک را تابعی از شدت و احتمال می دانند و در برخی دیگر ریست تابعی است از سه متغیر احتمال، شدت و مواجهه است. هر چه احتمال، شدت و میزان مواجهه بیشتر باشد، ریسک بالاتر است.
•     ریسک= شدت * احتمال 
•     ریسک= شدت * احتمال * مواجهه
احتمال
احتمال عبارت است از احتمال اینکه کارگر در صورت مواجهه با خطر دچار آسیب یا بیماری گردد.
معیارهای برای تعیین احتمال:
غیرمحتمل: آسیب ناشی از مواجهه با خطر احتمال کمی دارد، کمتر از 50 درصد شانس.
محتمل: آسیب ناشی از مواجهه با خطر احتمال متوسطی دارد. 50 درصد شانس. 
خیلی محتمل: آسب ناشی از مواجهه با خطر احتمال زیادی دارد.  بیشتر از 50 درصد شانس.
شدت
معیارهای برای تعیین شدت:
شدت، تخمینی از بیمای یا آسیب وارده تا چه میزان جدی خواهد بود. 
برای مثال
جزئی: از فعالیت کارگر در شغل حال حاضر جلوگیری نکند
جدی: آسیب های جدی که از فعالیت کارگر در شغل حاضر جلوگیری کند.
مرگ: مرگ ناشی از فعالیت کارگر
مواجهه
معیارهای برای تعیین مواجهه :
شرایط قرار گرفتن در معرض یک خطر، به طوری که کارگر به نحوی تحت تاثیر خطر قرار گیرد.
مواجهه فیزیکی: قرار گیری اعضای بدن (مثلا دست) در نقطه عمل ماشین
مواجهه محیطی: قرار گیری کارگر در یک محیط آلوده، مثلا مواجهه با بخارات اسیدی.



ماتریس ارزیابی ریسک
بعد از تعیین ریسک ناشی از هر فعالیت (با استفاده از شدت، احتمال و مواجهه) لازم است تا ریسک های خود را ارزشیابی و اولیت بندی کنیم. بدین منظور از ماتریس های ارزیابی ریسک استفاده می شود. ماتریس های مختلفی وجود دارد که از جمله مشهورترین این ماتریس ها می توان به MIL-STD-882E اشاره کرد.
 

از اخبار جدید ما با خبر شوید

دعوت به همکاری

دعوت به همکاری

ارسال ایده و طرح

ارسال ایده و طرح
تامین کننده ما باشید

تامین کننده ما باشید