بستن

تحلیل حادثه كمپرس شدن كارگر انبار بين ليفتراك و تريلي



 تحلیل حادثه كمپرس شدن كارگر انبار بين ليفتراك و تريلي

تشریح حادثه

در روز بیست و چهارم شهریور 1394در ساعت 15:00 يكي از كاركنان در محل محوطۀ انبار مركزي یکی از شركت های نفتی واقع در خارج از سايت عملياتي، بين ليفتراك و تريلي گرفتار (Sandwich) شده و در اثر برخورد ليفتراك با تريلي شديداً در حالت تحت فشار(Compression) قرار گرفته و دچار له شدگي (Crush) مي شود.
در روز حادثه دو فعاليت كاري در محوطۀ انبار مركزي در حال انجام بوده است. گروهي از كارگران انبار از ساعات اوليۀ صبح به همراه يك ليفتراك سه تني در حال انتقال، جابجايي و انبار شيرهاي عملياتي (Valves) دپو شده در محوطه باز ضلع شرقي انبار به قفسه هاي ضلع غربي بوده و گروهي ديگر از ساعات اوليۀ بعد از ظهر به همراه يك ليفتراك پنج تني در حال جابجايي لوله هاي مبدل حرارتي (Tube Bundles) پخش شده در ناحيۀ مركزي انبار و انتقال آنها بر روي كفي يك دستگاه تريلي جهت خارج كردن آنها از محوطۀ انبار بوده اند. 
در ساعت14:30 فعاليت هاي كاري اين دو گروه همزمان مي شود، به طوريكه به دليل ورود تريلي به محوطۀ انبار جهت بارگيري لوله هاي مبدل حرارتي، محل عبور ليفتراك سه تني مسدود مي شود و راننده ليفتراك مذكور پس از انبار كردن تعدادي از ولوها به منظور بارگيري ولوهاي جديد و انتقال آنها به محل انبار، به سمت محل دپوي ولوها در حال حركت بوده است که به دليل مسدود شدن مسير تردد توسط تريلي، متوقف شده و از حركت باز مي ايستد. در طرف ديگر يك دستگاه ليفتراك 5 تني در حال بارگيري و انتقال لوله هاي مبدل حرارتي بر روی کفی تریلي بوده است. راننده این لیفتراک جهت سرعت بخشیدن به بارگیری لوله هاي مبدل حرارتي از رانندۀ ليفتراك 3 تني که به دليل انسداد راه متوقف شده و منتظر پايان بارگيري و حركت تريلي بوده است، درخواست می کند تا در مرتب کردن لوله هاي مذكور به وي کمک کند. پس از اتمام عمليات بارگیری لوله ها بر روی شاخک لیفتراک 5 تنی، به دلیل کوچک بودن معبر و نبود فضای کافی، لیفتراک 5 تنی جابجا شده تا تريلي به سمت عقب حرکت نموده و در موقعيت مناسب جهت بارگيري  قرار گیرد. در اين حال راننده ليفتراك سه تني نیز لیفتراک مذكور را در فاصله‌اي حدود 5/1 متر از تريلي متوقف می کند. با توجه به اينكه لازم است قبل از بارگيري، تعدادي تخته چهارتراش روي كفي تريلي قرار گيرد تا لوله ها  به صورت ايمن و پايدار روي كفي تريلي مستقر شوند، در ادامه راننده لیفتراک 5 تنی از کارگر متوفی در این حادثه درخواست می کند تا تعدادی تخته چهارتراش از محوطه اطراف فراهم نموده و بر روی کفی تریلی منتقل نمايد.  به اين منظور متوفي از راننده ليفتراك سه تني كه در فاصله حدود 5/1 متري از تريلي قرار گرفته  و منتظر پايان عمليات بارگيري و خارج شدن تريلي از محوطه انبار است، درخواست كمك مي كند. وي نيز ليفتراك را بدون كشيدن ترمز دستي در حالت دنده جلو و روشن ترك مي كند و در پیدا کردن تخته هاي چهار تراش و انتقال آنها بر روی کفی تریلی، 
به متوفي كمك نموده و در پايان كار مجدداً به درون ليفتراك باز مي گردد (شايان ذكر است با توجه  به اتوماتيك بودن كلاچ ليفتراك، امكان روشن ماندن آن در حاليكه خودرو در دنده قرار دارد، وجود داشته و اگر ليفتراك در مسير شيب دار قرار نداشته باشد امكان حركت با دور آرام موتور نيز وجود نخواهد داشت). در ادامه متوفي با هدف بالا رفتن روي كفي تريلي و تنظيم تخته هاي چهار تراش، روي شاخك هاي ليفتراك سه تني سوار شده تا از اين طريق به روي كفي تريلي منتقل شود.
به همين منظور راننده ليفتراك سه تني اهرم بالا بردن دكل را كشيده تا  شاخك ها را به سمت بالا هدايت نمايد، ضمن اينكه جهت تسريع در بالا رفتن شاخك ها از پدال گاز نيز استفاده مي نمايد. ولي با توجه به اينكه در زمان حادثه دندۀ جلوي ليفتراك درگير بوده، دراثر كشيدن اهرم مذكور و استفاده همزمان از پدال گاز، ضمن بالارفتن شاخك ها، ليفتراك با سرعت به سمت جلو حركت نموده و موجب له شدگی متوفي با لبه تريلي مي گردد (شکل 1).


شكل 1 نمايي شماتيك از محل وقوع حادثه و محل قرارگيري ليفتراك سه تني و متوفي

در شكل 2، نمايي از ليفتراك سه تني كه به تريلي برخورد كرده است، نشان داده شده است. برخي از اجزاي ليفتراك مذكور نيز در شكل مشخص شده اند.


شكل 2  نمايي از ليفتراك سه تني برخورد كننده با تريلي

بررسي ليفتراك مذكور نشان مي دهد كه قسمت نگه دارنده بار به علت برخورد شديد و ناگهاني ليفتراك با تريلي، در ارتفاع حدود 30 سانتي  متري از سطح زمين به شدت رو به عقب با ستونهاي دكل برخورد كرده كه اثر اين برخورد به وضوح به صورت رنگ پريدگي و خميدگي روي ستونهاي دكل مشخص است. اين موضوع بيانگر اين نكته مهم است كه شاخك هاي ليفتراك در هنگام برخورد با تريلي بالا و در ارتفاع حدود 30 سانتي متري از كف زمين قرار داشته است. در شكل 3، اثر برخورد نگهدارنده بار با ستونهاي دكل در ارتفاع 30 سانتي متري از سطح زمين به نمايش در آمده است. ارتفاع كفي تريلي از سطح زمين حدود 165سانتي متر بوده است (شکل 4).



شكل 3 نمايي از اثر برخورد نگهدارنده بار با ستون هاي دكل در ارتفاع 30 سانتي متري از سطح زمين

 شكل 4  نمايي از دستگاه تريلي برخورد كننده با ليفتراك و ارتفاع كفي آن از سطح زمين

همچنین شواهدی مبنی بر ردانداختن چرخ های لیفتراک بر روی زمین یافت شد که این شواهد تأیید کننده اظهارات پزشك معاينه كننده فرد حادثه ديده و راننده تریلی مبنی بر زمان طولاني فشرده شدن (Compression) متوفي بین لیفتراک و کفی تریلی می باشد (شکل 5).


شكل 5 نمايي از رد چرخ هاي ليفتراك بر روي زمين در محل حادثه
 
هيچ گونه آثاري از جراحت بر روي سر و گردن حادثه ديده مشاهده نشده است و صرفاً شكستگي هاي وسيع و دو طرفۀ دنده ها و خردشدگي تنۀ استخوان جناغ سينه وجود داشته است. اظهارات رانندۀ تريلي مبني بر اينكه در هنگام برخورد و كمپرس شدن، سر و گردن متوفی بالاتر از کفی تریلي قرار داشته و همچنين اظهارات پزشك شرکت مبني بر خرد شدن استخوان جناغ سينه و شكستگي هاي وسيع دو طرفه در دنده ها و همچنين ابري شدن قفسه سينه متوفي كه اجازه انجام عمليات CPR  را نمي داده است، نشان مي دهد كه نقطۀ برخورد حادثه ديده با تريلي، تنه استخون جناغ سينه مي باشد چرا كه در غير اين صورت بايد سر و گردن دچار جراحات جدي و شديدی مي شده است (شکل 6).

شكل6 نقطه برخورد بدن متوفي با لبه كفي تريلي

شايان ذكر است جناغ (استخوان سینه ای)، استخوانی است تخت و باریک که تقریباً 15 الی20 سانتیمتر طول دارد و در خط میانی بخش جلوئی دیواره سینه‌ای قرار دارد و موجب پايداري و حفظ شكل قفسه سينه مي شود (شکل 7).

شكل7 نمايي از قفسه سينه و استخوان جناغ

بر اساس مصاحبه هاي به عمل آمده با كارگران انبار و انبارداران مشخص شده است كه سوار شدن و جابجايي از طريق شاخك هاي ليفتراك يكي از رويه هاي ناايمن مرسوم در این انبار مي باشد. در يكي از مصاحبه ها از يكي از انبارداران خواسته شد كه با هدف تنظيم تخته هاي چوب تراش از طريق رويۀ مرسوم كه هميشه به كار برده مي شود، به بالاي كفي تريلي برود كه نامبرده بلافاصله با هماهنگي راننده ليفتراك از طريق شاخك هاي ليفتراك به بالاي تريلي منتقل شد. 
بررسي ها نشان داد كه پرسنل با سابقۀ كار بالا براي بالا رفتن از طريق ليفتراك پشت به راننده قرار نمي گيرند، بلكه عمود بر شاخك ها به صورتي قرار مي گيرند كه از نگهدارندۀ بار جهت حفظ تعادل استفاده كرده و به طور چشمي با راننده ليفتراك ارتباط و هماهنگي لازم را برقرار مي نمايند. در حاليكه متوفي به علت عدم برخورداري از تجربۀ لازم پشت به راننده قرار داشته است.

کرونولوژی یا ترتیب زمانی وقوع حادثه

ساعت 14:30: همزمانی فعاليت‌هاي كاري دو گروه از کارگران
ساعت 15:00: کمپرس شدن کارگر متوفی بین لیفتراک و تریلی و فوت وی.

پیامدهای حادثه

الف: انسانی (شدت 5: ناتوانی  کلی دائمی / 1تا 3 مرگ)
آسيب وارده غير قابل برگشت بوده و در واقع پيامد آن ناتواني جدي و يا مرگ بوده است. مانند: سوختگي ناشي از مواد خورنده، شوك ناشي از گرما، سرطان 
در این حادثه یکی از کارگران بدلیل  Compression طولاني مدت و شديد از ناحيه قفسه سينه، در اثر شكستگي دو طرفه و بسيار وسيع دنده ها و آسيب جدي به اندام‌هاي داخلي و خونريزي شديد  داخلي فوت می نماید.
ب. محیط زیستی (شدت 1: بدون اثر)
هيچگونه اثر مضري بر محيط زيست ندارد و فاقد پيامدهاي مالي است.
ج. مالی (شدت 1: بدون ضررو زيان مالی)    
 بدون ضرر و زيان مالی 
د. اعتبار سازمان (شدت 3: محدود)            
نگراني های محلی وجود دارد.
 عدد ریسک این حادثه: 5C.

علل وقوع حادثه

حادثه مورد بررسي چندعلتي بوده و معلولي از رويدادها و علل مختلف مي باشد كه در كنار هم موجب ايجاد حادثه شده اند. براي تجزيه و تحليل بهتر حادثه مورد بررسي، علل موثر در بروز آن در زير مورد بررسي و واكاوي قرار گرفته است.
علت مستقیم
 فشرده شدن (Compression) فرد بین لیفتراک و کفی تریلی در اثر ضربه ناشي از برخورد لیفتراک به تريلي
علل غیرمستقیم
1. تخلف فرد حادثه ديده و سوار شدن روی شاخک هاي لیفتراک جهت رفتن به بالای کفی تریلی 
2. تخلف راننده لیفتراک و سوار کردن فرد حادثه ديده روي شاخک هاي لیفتراک
3. خلاص نکردن دندۀ لیفتراک توسط راننده در هنگام توقف 
4. ‌نامناسب بودن ضبط و ربط كارگاهي و عدم چیدمان  مناسب جعبه ها در محوطه روباز انبار، بگونه ای که مسیر رفت و آمد لیفتراک به وسیله باکس های موجود مسدود شده است.
5. عدم توانايي در انجام واكنش مناسب و فوري در کنترل لیفتراک بعد از وقوع حادثه که باعث شده زمان كمپرس شدن فرد حادثه ديده طولاني شود.
علل ریشه اي
1. عدم برخورداري فرد حادثه ديده و رانندۀ ليفتراك سه تني از صلاحيت هاي حرفه اي HSE  (دانش، تجربه و مهارت) ويژۀ مشاغل انبارداري
2. عدم انجام آناليز ايمني مشاغل انبار
3. عدم بروز رساني مطالعه شناسايي خطرات و ارزيابي ريسك هاي ناشي از آن در انبار
4.دستورالعمل عملياتي ناكارآمد براي عمليات انبارداري
5. عدم برگزاري آموزش هاي HSE اثربخش ويژه مشاغل انبارداري
6. رويه سازماني ناكارآمد و غير مؤثر جهت انجام بازرسي ها و نظارت هاي مؤثر HSE توسط كارفرما بر فعاليتهاي پيمانكار كه موجب عدم جذب و به كارگيري مسئول HSE و همچنين عدم جذب نيروهاي واجد صلاحيت توسط شركت پيمانكار گرديده است.

 درس های آموخته از این حادثه

ليفتراك ها هر چند از  نقش و جايگاه حائز اهميتي در تسهيل و تسريع در انجام عمليات حمل، نقل و جابجايي مواد و كالاها در صنعت برخوردارند اما به همان ميزان هم مي توانند منشأ خطرات و حوادث متعدد و گاهاً كشنده اي باشند؛پس با نظارت بیشتر نباید اجازه داد افراد با اعتمادشان به ابزار جان خود را به آن بسپارند. 
به منظور پیشگیری از حوادث مشابه با حوادث فوق، اعمال و اجرای پیشنهادات زیر توصیه می شود:
1. برگزاري دوره هاي آموزشي نظري و عملي مؤثر و كارآمد جهت پيمانكاران به منظور آشنايي با خطرات محيط كار و جلوگيري از بروز اشتباهات كاري و ارتقاي سطح صلاحيت HSE آنها
2. پياده سازي سيستم هاي نظارتي منظم، مستمر و كارآمد توسط مسئولين انبار و HSE و حصول اطمينان از رعايت الزامات بهداشت، ايمني و محيط زيست در كليه مشاغل انبار
3.  جذب و بكارگيري سريع مسئول HSE واجد صلاحيت توسط پیمانکار 
4. انجام معاينات سلامت كار و اخذ گواهينامه سلامت جسمي و رواني بويژه براي آن دسته از كاركنان پيمانكار كه با وسائط نقليه سنگين و خطرناك كار مي كنند
5. طرح ريزي و به كارگيري رويه عملياتي مؤثر جهت آناليز ايمني مشاغل (JSA) انبار و شناسايي  و كنترل خطرات مرتبط
6. طرح ريزي و به كارگيري رويه عملياتي مؤثر جهت انجام مطالعات شناسايي خطر، ارزيابي ريسك ها و كنترل اثربخش آنها در كليه تأسيسات، تجهيزات، اماكن و فعاليتهاي مرتبط با انبارداري
7. برنامه ريزي و اجراي مستمر بازرسي هاي ايمني از فعاليت ها و محل هاي خطرناك توسط مسئولين ذيربط   
8. نظارت بر حسن اجراي دستورالعمل هاي عملياتي، با هدف اطمينان از انجام فعاليتهاي كاري به روش صحيح و ايمن توسط پيمانكاران
 
منابع
 
کوشا، ابوطالب؛ اصلیان، حسن؛ عبدالله زاده راد، مانی؛ علیزاده، سید شمس الدین؛ عاکفیان، نازیلا. « واکاوی حوادث صنعت نفت (مدیریت دانش تجارب با رویکرد درس آموزی)»  اداره کل روابط عمومی وزارت نفت.