حادثه انفجار خط لوله در چشمه خوش
بر اساس اعلام روابط عمومی شرکت نفت مناطق مرکزی، بعدازظهر روز سه شنبه (۱۵تیر ماه 1400) یک حادثه انفجار در زمان آغاز عملیات تعمیرات اساسی خط لوله ۲۰اینچ انتقال نفت چشمه خوش-اهواز به وقوع پیوست که متاسفانه دراین حادثه چند تن از زحمت کشان حوزه نفت و انرژی کشور فوت و چند تن دیگر مجروح شدند. بر اساس گزارش های اولیه این حادثه دلیل اصلی حادثه انفجار لانچر در زمان توپک رانی بوده است. بر اساس گزارش های بدست آمده در این حادثه تلخ سه تن از عزیزان فوت نموده اند و چهارتن نیز مصدوم شده اند.
امروزه واژه پیگ[1]به صورت گسترده ای برای هر وسیله ای که داخل لوله وارد شده و با حرکت آزادانه به کمک جریان مواد داخل لوله در طول لوله حرکت می کند، اطلاق می شود. در واقع پیگ یک پیستون با حرکت آزاد می باشد. در برخی کشور ها بجای واژه انگیلیسی PIG از واژه های MOLE و RABBIT نیز استفاده می شود. این واژه اولین بار در کشور امریکا مورد استفاده قرار گرفته است ولی اینکه چرا این واژه برای این منظور انتخاب شده هست تا به امروز به صورت دقیق مشخص نشده است. ولی یکی از دلایل احتمالی صدای این فرآیند می باشد که در حین حرکت پیگ در داخل لوله شبیه صدای گله های خوک می باشد. در برخی منابع این واژه را مخفف واژه انگلیسی Pipeline Inspection Gauge می دانند که بنظر فرضیه ی بعیدی می باشد، چون اینا صطلاح بسیار پیشتر از این که بازرسی به عنوان یک فاکتور مهم تلقی شود مورد استفاده قرار می گرفته است. زمان دقیق اولین استفاده از پیگ مشخص نیست ولی احتمالا برای اولین بار از پیگ در خطوط نفت خام آمریکا[2] و یا در صنعت آب[3] مورد استفاده واقع شده است. اروزه نزدیک به 3500 پیگ مختلف وجود دارد که این پیگ ها شامل تعدادی زیادی خدمات تخصصی و چندیدن هزار محصول مرتبط می شود. انتخاب پیگ صحیح و طراحی سیستم بهینه پیگ رانی فاکتورهای مختلف زیادی بستگی دارد.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ضمن اظهار تسلیت به خانواده درگذشتگان حادثه چشمه خوش، در دستوراتی فوری به مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، مدیرعامل سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت و دیگر بخش های مرتبط خواستار رسیدگی به وضعیت آسیب دیدگان و بررسی علت وقوع این حادثه تلخ شد.
همچنین در پی رخداد این حادثه وزیر نفت، ضمن اظهار تسلیت به خانواده و همکاران درگذشتگان، در نامه‌ای به مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران خواستار انجام اقدام‌های فوری برای رسیدگی به دیگر آسیب‌دیدگان شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی نفت ایران، متن نامه بیژن زنگنه خطاب به مسعود کرباسیان، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به شرح زیر است:
«با سلام؛ بنا بر اطلاع واصله، در حین انجام عملیات تعمیرات در تأسیسات چشمه‌خوش، حادثه‌ای رخ داده که منجر به فوت سه تن از همکاران و زخمی شدن عده‌ای دیگر شده است. ضمن تسلیت درگذشت همکاران گرامی به خانواده های محترم ایشان و همکاران‌شان، لازم است دستور فرمایید اقدامات زیر به انجام برسد:
1. بهداشت و درمان صنعت نفت به وضع حال افراد زخمی به فوریت و با جدیت تمام رسیدگی نماید و از هر اقدامی برای بهبود آنها دریغ نشود.
2. مسئولان نفت مناطق مرکزی نسبت به ابلاغ پیام تسلیت و دلجویی اینجانب به خانواده‌های سه تن همکار عزیز درگذشته اقدام نمایند و از هر اقدامی نیز برای کاهش آلام ایشان دریغ نورزند.
3. همین امشب و به فوریت روابط عمومی شرکت ملی نفت یا شرکت نفت مناطق مرکزی این حادثه و ابعاد آن را به روشنی و با سادگی برای عموم توضیح دهند
4. به منظور بررسی علل حادثه، گروهی از HSE شرکت ملی نفت ایران به همراه افرادی از HSE وزارت نفت به منطقه اعزام شوند تا بررسی لازم را صورت داده و نتیجه را گزارش کنند.
با توجه به این که علت اصلی این حادثه توپک رانی گزارش شده لذا در زیر شرح مختصری از عملیات توپک رانی ارائه می شود:
امروزه واژه پیگ[1]به صورت گسترده ای برای هر وسیله ای که داخل لوله وارد شده و با حرکت آزادانه به کمک جریان مواد داخل لوله در طول لوله حرکت می کند، اطلاق می شود. در واقع پیگ یک پیستون با حرکت آزاد می باشد. در برخی کشور ها بجای واژه انگیلیسی PIG از واژه های MOLE و RABBIT نیز استفاده می شود. این واژه اولین بار در کشور امریکا مورد استفاده قرار گرفته است ولی اینکه چرا این واژه برای این منظور انتخاب شده هست تا به امروز به صورت دقیق مشخص نشده است. ولی یکی از دلایل احتمالی صدای این فرآیند می باشد که در حین حرکت پیگ در داخل لوله شبیه صدای گله های خوک می باشد. در برخی منابع این واژه را مخفف واژه انگلیسی Pipeline Inspection Gauge می دانند که بنظر فرضیه ی بعیدی می باشد، چون اینا صطلاح بسیار پیشتر از این که بازرسی به عنوان یک فاکتور مهم تلقی شود مورد استفاده قرار می گرفته است. زمان دقیق اولین استفاده از پیگ مشخص نیست ولی احتمالا برای اولین بار از پیگ در خطوط نفت خام آمریکا[2] و یا در صنعت آب[3] مورد استفاده واقع شده است. اروزه نزدیک به 3500 پیگ مختلف وجود دارد که این پیگ ها شامل تعدادی زیادی خدمات تخصصی و چندیدن هزار محصول مرتبط می شود. انتخاب پیگ صحیح و طراحی سیستم بهینه پیگ رانی فاکتورهای مختلف زیادی بستگی دارد.
شکل 1 نمونه ای از پیک در داخل لوله
از پیگ معمولاً برای اهداف زیر استفاده می‌شود:
- تمیزکاری لوله
- ایجاد حائل فیزیکی بین دو سیال متفاوت
- نظارت بر بدنه لوله
- ضبط اطلاعات هندسی خط لوله
پیگ‌های اولیه تنها برای تمیز کردن لوله – به عنوان روشی کم‌هزینه و سریع – مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند؛ و در حال حاضر نیز پیگرانی معمولی (تنها برای تمیزکاری) استفاده فراوانی دارد. پیگرانی هوشمند، توسط پیگ‌های هوشمند انجام می‌شود که وظایفی از قبیل نظارت بر بدنهلوله و ضبط اطلاعات هندسی لوله را نیز به عهده دارند.
یکی از مشکلات بسیار بزرگ در پیگرانی رخ داد حوادث ناگوار می باشد، با توجه به این که داخل لوله دارای مواد خطرناک می باشد لذا هر گونه بی احتیاطی می تواند منجرب به یک حادثه جدی شود. حادثه اخیر چشه خوش نیز در زمان پیگرانی رخ داده است که می توان بعد از انتشار گزارش بررسی این حادثه بیشتر در مورد آن صحبت کرد.
بعد ار رخداد این حادثه اقای دکتر سید باقر مرتضوی مديركل HSE و پدافند غيرعامل وزارت نفت یک بخش نامه جهت رعایت الزامات ایمنی در زمان توپک رانی به واحد های زیر مجموعه صادر کردند که از طریق لینگ زیر این بخش نامه قابل دانلود است.
