بستن
آلودگی صوتی در محیط کار و اثرات آن بر شنوایی کارکنان (بخش 1)
انسان ها بیش از یک سوم عمر خود را در محیط کار می گذرانند، حضور در محیط کار بخش اجتناب ناپذیر هر فردی محسوب می شود. اما حضور در محیط کار فارغ از تمام مزایایی که برای افراد دارد می تواند منجر به آسیب و ناراحتی افراد گردد. شرایطی را در نظر بگیرید که فرد به علت مواجهه با عوامل زیان آور مانند صدا و ارتعاش دچار افت شنوایی یا سایر بیماری های مرتبط می گردد. در این مقاله سعی بر بررسی ماهیت صدا داریم و در مقالات بعدی صدا در محیط کار به صورت دقیق بررسی خواهد شد.
موج چیست؟
موج عبارت است از آشفتگی یا برهم خوردن تعادل محیط بصورت منظم یا نامنظم و راهی برای انتقال انرژی می باشد. امواج بسته به ماهیت خود قابل انتشار در محیط های مادی و یا خلا هستند. امواج به طور کلی در دو دسته امواج مکانیکی و امواج الکترومغناطیس تقسیم بندی می شوند. امواج مکانیکی از تغییر مکان قسمتی از یک محیط کشسان نسبت به وضعیت تعادل خود ایجاد می شود و سبب نوسان محیط می گردد. به دلیل خواص کشسانی محیط انتشار آشفتگی از لایه ای به لایه دیگر منتقل می گردد که به آن موج می گویند. در این پدیده کل محیط همراه موج منتقل نمی شود، بلکه فقط اجزای محیط در مسیرهای محدودی(در راستای معین) نوسان می کند. امواج می توانند انرژی را تا مسافت های دور انتقال دهند. انرژی در امواج در کل توده یک محیط منتشر می گردد. برای ایجاد و انتقال امواج مکانیکی مانند صدا، وجود محیط مادی ضروری است.
فیزیک صوت:
صوت از ارتعاش سریع مکانیکی محیط های کشسان و اجسام(جامد، مایع و گاز) بوجود می آید. ایجاد صوت در هوا ناشی از کم و زیاد شدن متناوب فشار جوی است. وقتی یک جسم نوسان می کند ذرات محیط که در جهت پیشرفت جسم واقع شده اند به هم نزدیک می شوند. در نتیجه سبب تراکم و ازدیاد فشار(بیشتر از فشار معمولی جو) در آن ناحیه می گردند. این ازدیاد فشار، ذرات اطراف جسم نوسان کننده را رانده و از آن دور می کند. در اثر برخورد های متوالی ذرات متحرک به ذرات دیگر، فشار ایجاد شده بوسیله تراکم اولیه تا مسافت زیادی منتقل می شود. وقتی یک منطقه متراکم از جسم نوسان کننده دور می شود، جسم در جهت مخالف به حرکت در می آید و این بار سبب کاهش فشار(کمتر از فشار معمولی جو) و رقیق تر شدن شدت محیط می شود. در اثر تغییر جهت حرکت نوسان کننده، تراکم دیگری ایجاد می شود که ناحیه با فشار کم را به جلو می راند. تکرار عمل فوق باعث انتشار و انتقال متناوب فشار و یا جابجایی ذرات در هوا و در نتیجه ایجاد صوت می گردد. تعداد تراکم و کاهش فشار های متوالی(فرکانس صوت) برابر با تعداد نوسان منبع نوسان کننده است ولی دامنه این تغییرات فشار معمولا با افزایش فاصله از منبع کاهش می یابد.
تولید و دریافت موج صوتی
احساس صوت:
ارتعاشات صوتی از نوع ارتعاشات مکانیکی طولی می باشد. ارتعاشات مکانیکی از تغییر مکان قسمتی از یک محیط کشسان نسبت به وضع عادی آن ناشی می شوند و این امر موجب نوسان آن قسمت حول وضعیت تعادل می شود. به علت خاصیت کشسانی محیط، این تغییر شکل یا آشفتگی از لایه ای به لایه دیگر منتقل می شود و به این ترتیب موج در محیط پیش می رود. در نتیجه تغییرات متناوب ایجاد شده در هوای داخل مجرای گوش، پرده گوش به ارتعاش در آمده و پس از طی مراحلی، صوت احساس می شود.
انواع صوت:
امواج صوتی به سه شکل: اصوات ساده، اصوات مختلط دوره ای و اصوات مختلط غیر دوره ای قابل تولید و انتشار می باشد. صوت ساده شامل یک موج سینوسی ساده است. این نوع موج در طبیعت وجود نداشته و در آزمایشگاه قابل تولید است. در اصوات مختلط دوره ای معمولا یک بسامد اصلی و چند بسامد فرعی وجود دارد که با هم رابطه منظمی دارند. این امواج در بلندی های معمول، اثر ناخوشایندی ندارند. اصوات موسیقی، اصوات طبیعت و مکالمه از این دسته اند. در اصوات مختلط غیردوره ای رابطه معین یا پیش بینی شده ای از دامنه امواج و بسامدهای آنها وجود ندارد. این اصوات عموما ناخواسته، ناخوشایند و تا حدودی اجتناب ناپذیر هستند. در صنعت یکی از راه های اتلاف انرژی این گروه از اصوات هستند.
از نظر احساس فیزیولوژیک اصوات به دو گروه: موسیقی و صدا تقسیم بندی شده اند. موسیقی، اصوات منظمی هستند که رابطه معین و طراحی شده ای بین دوره های تغییرات دامنه فشار، طول موج ها و بسامدهای آنها وجود دارد. صدا، اصوات نامنظمی هستند که ناخوشایند، آزاردهنده و عموما اجتناب ناپذیر هستند که بین دوره های تغییرات دامنه های فشار، بسامدها و طول موج های آنها رابطه معینی وجود ندارد. در صنعت و محیط زیست به فراوانی از این نوع اصوات تولید و منتشر می گردد. آلودگی ناشی از این امواج در محیط تحت عنوان آلودگی صدا می باشد.
امواج صوتی هوابرد شکلی از امواج مکانیکی طولی هستند که در اثر ارتعاش مولکول های هوا ایجاد و منتشر می شود. این امواج در برخورد با گوش انسان احساس شنیدن را ایجاد می کنند.
امواج صوتی به سه شکل اصوات ساده، اصوات مختلط دوره ای و اصوات مختلط غیر دوره ای قابل تولید و انتشار می باشد. آلودگی ناشی از اصوات مختلط غیر دوره ای که به وفور در صنعت و محیط زیست یافت می شوند، با عنوان آلودگی صدا شناخته می شوند.
برای مطالعه بخش دوم این مقاله کلیک کنید
منابع:
کتاب راهنمای اندازه گیری و ارزیابی صدا و ارتعاش در محیط کار، دکتر رستم گلمحمدی
13 خرداد 01
فایل دانلود مشکل داره pdfدانلود نمی شود لطفا پیگیری کنید