بستن
اشعه فرابنفش اثرات آن بر سلامت انسان
تابش UV، تابش الکترومغناطیسی است و بصورت امواج منتقل می شود. اشعه ماوراء بنفش به سه محدوده طول موج تقسیم می شود.
1-UV-C: محدوده 100 تا 280 نانومتر
2- UV-B: محدوده 280 تا 315 نانومتر
3-UV-A: محدوده 315 تا 400 نانومتر
شکل1- انواع پرتوهای فرابنفش را نشان می دهد.
منابع اشعه فرابنفش؟
نور خورشید بزرگترین منبع اشعه ماوراء بنفش است. منابع ماوراء بنفش ساخته دست بشر شامل انواع مختلفی از لامپ های UV، جوش قوس الکتریکی و لامپ های بخار جیوه است. (شکل2)
.jpg?1644840146673)
.jpg?1644840503582)
شکل2- بترتیب از راست به چپ: جوش قوس الکتریکی، نوعی لامپ UV، لامپ بخار جیوه را نشان می دهد.
اشعه ماوراء بنفش به طور گسترده ای در فرآیندهای صنعتی و در کارهای پزشکی و دندانپزشکی برای اهداف مختلفی مانند کشتن باکتری ها، ایجاد اثرات فلورسنت، فتوتراپی و برنزه کردن آفتاب استفاده می شود. طول موج های UV و شدت های مختلف برای اهداف مختلف استفاده می شود.
چه کارگرانی در معرض خطر بالقوه از مواجهه با اشعه ماوراء بنفش قرار دارند؟
-کارگران آزمایشگاه
-تکنسین های روشنایی
-کارگران لیتوگرافی و چاپ
-دندانپزشکان و دستیاران
-متخصصین پوست و اطفال
-کارگران در فضای باز
-کارگران ساختمانی
-فیزیوتراپیست ها
-جوشکارها
-کشاورزی، جنگل داری، ماهیگیری
چه دستگاه هایی اشعه ماوراء بنفش ساطع می کنند؟
-
تجهیزات پلیمریزاسیون دندان
- تجهیزات فلورسانس
- لامپ های جیوه
- لامپ های فتوتراپی
- تجهیزات پلیمریزاسیون جوهر چاپ
- تجهیزات جوشکاری
- ردیاب ارز تقلبی
اثرات سلامتی مواجهه با اشعه ماوراء بنفش:
مقداری قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش برای سلامتی ضروری است. تولید ویتامین D را در بدن تحریک می کند. در عمل پزشکی، یک مثال این است که لامپ‌های UV را می‌توان برای درمان پسوریازیس (شرایطی که باعث ایجاد لکه‌های قرمز پوسته‌دار و خارش‌دار روی پوست می‌شود) استفاده کرد.
قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش با انواع مختلف سرطان پوست، آفتاب سوختگی، تسریع پیری پوست و همچنین آب مروارید و سایر بیماری های چشمی مرتبط است. شدت اثر بستگی به طول موج، شدت و مدت مواجهه دارد.
تاثیر روی پوست:
اثرات مواجهه مکرر(اثرات مزمن) شامل پیری پوست و سرطان پوست است. ارتباط علی قوی بین سرطان پوست و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشیدی و منابع مصنوعی وجود دارد.
1.UV-C: این نوع از پرتوهای فرابنفش بیشترین خطر را به همراه دارد. خورشید UV-C ساطع می کند اما قبل از رسیدن به زمین در لایه اوزون جو جذب می شود. بنابراین، UV-C از خورشید بر افراد تأثیر نمی گذارد. برخی از منابع UV ساخته دست بشر نیز UV-C ساطع می کنند. با این حال، مقررات مربوط به چنین منابعی، شدت UV-C را به حداقل سطح محدود می‌کند و ممکن است الزاماتی برای نصب محافظ‌ها یا سپرها و قفل‌های مخصوص برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش داشته باشد.
2.UV-B: باعث سوختگی پوست، اریتم (قرمزی پوست) و تیره شدن پوست می شود. مواجهه طولانی مدت خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد.
3.UV-A: این پرتوها تا 95 درصد از تشعشعات UV را که به سطح زمین می رسد تشکیل می دهد. اگرچه UV-A شدت کمتری نسبت به UV-B دارد، اما شیوع بیشتری دارد و می‌تواند عمیق‌تر به لایه‌های پوست نفوذ کند و بافت پیوندی و رگ‌های خونی را تحت تأثیر قرار دهد که منجر به پیری زودرس می‌شود.
4.عوامل حساس کننده به نور: برخی از مواد شیمیایی و داروها به عنوان عوامل حساس کننده به نور عمل می کنند و اثر اشعه ماوراء بنفش را از نور خورشید یا منابع دیگر افزایش می دهند. این عوامل عبارتند از:
-دیورتیک های تیازیدی، داروهایی که باعث تولید بیش از حد ادرار می شوند.
- داروهای مورد استفاده در درمان فشار خون بالا
-آنتی بیوتیک های خاص نظیر تتراسایکلین ها، سولفونامیدها
-مواد آرایشی
-آرام بخش های تیازین
نکته مهم و قابل توجه این است که این اثرات حساس کننده به نور در مواردی که افراد در محل کار در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می گیرند، رخ می دهد. به عنوان مثال، یک جوشکار بی تجربه که داروی ضد افسردگی فنوتیازین مصرف می کند، در هر دو چشم در بخشی از شبکیه که نور با طول موج کوتاه(UV-C) را جذب می کند، آسیب می بیند. فرد یک روز پس از جوشکاری قوس الکتریکی به مدت دو دقیقه بدون استفاده از محافظ چشم، با مشکلات چشمی مواجه می شود. این آسیب، که پس از چند ماه قابل برگشت می باشد، به این دلیل رخ می دهد که داروی مصرفی، فرد را نسبت به اشعه ماوراء بنفش که در مواجهه با آن قرار می گیرد، حساس می کند.
گیاهان مختلفی مانند هویج، کرفس، شوید، انجیر، لیمو و برخی از انواع علف های هرز به عنوان عامل ایجاد حساسیت به نور شناخته شده اند. قرار گرفتن در معرض مایعات حاصل از این گیاهان، به خصوص اگر له شوند، و در پی آن قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند باعث درماتیت شود. فروشندگان مرکبات و برداشت‌کنندگان سبزیجات، باغداران، گل‌فروشان در معرض خطر ابتلا به درماتیت به دنبال مواجهه با گیاهان خاص و سپس نور خورشید (فیتوفوتودرماتیت) هستند.
قطران زغال سنگ و کرئوزوت نمونه هایی از عوامل حساس کننده نور در محیط کار هستند.
تاثیر روی چشم:
چشم ها به اشعه ماوراء بنفش حساس هستند. بسته به منبع نور UV باعث آسیب می شود. بیشترین حساسیت را نسبت به اشعه ماوراء بنفش از 210 نانومتر تا 320 نانومتر(UV-C و UV-B) دارند. حداکثر جذب توسط قرنیه در حدود 280 نانومتر اتفاق می افتد. جذب UV-A در عدسی ممکن است عاملی در ایجاد آب مروارید (کدر شدن عدسی در چشم) باشد. حتی یک مواجهه کوتاه چند ثانیه ای نیز می تواند باعث صدمه به چشم شود. (شکل3)
نمونه هایی از اختلالات چشمی ناشی از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش عبارتند از:
-
فوتوکراتیت: برف کوری یا فوتوکراتیت نوعی اختلال دردناک مرتبط با چشم است که در اثر تابش های نور و اشعه ماورا بنفش خورشید به سطح برف و یخ و انعکاس آن که به چشم برخورد می کند ایجاد می شود؛ مشکل اصلی که در این بیماری برای افراد پیش می آید سوختگی قرنیه چشم در اثر تابش های خورشیدی بر روی برف و یخ می باشد که باعث می شوند بر روی قرنیه چشم سوختگی ایجاد شود و تاول هایی به وجود آیند که بسیار دردناک نیز هستند. در موارد شدید این مشکل سبب کوری دائم افراد می شود.
-
التهاب ملتحمه: ملتحمه، غشایی است که داخل پلک ها و صلبیه، قسمت سفید کره چشم را می پوشاند. این بخش از چشم تحت تاثیر پرتوهای UV، متورم شده و ترشحات آبکی ایجاد می کند. باعث ناراحتی می شود ولی معمولاً بینایی را تحت تأثیر قرار نمی دهد.
-
چشم شیشه ای: وقتی چشم حالت براق یا لعاب‌دار پیدا می‌کند، اغلب به عنوان چشم شیشه‌ای توصیف می‌شود. این، پیامدی شایع است و گاهی از اوقات بیش از آنکه موجب نگرانی باشد مایه آزردگی و رنجش است.
- برق زدگی جوشکاری: برق زدگی چشم در واقع سوزش و التهاب قرنیه چشم است و هنگامی روی می دهد که مواجهه با اشعه UV صورت گیرد. شایع ترین علت این مسئله نگاه کردن به شعله جوشکاری است. بافت قرنیه چشم بسیار حساس و نازک می باشد و نمی تواند در برابر نور شدید جوشکاری از خود محافظت کند. پس از هربار برق زدگی، لایه ای از قرنیه تخریب شده و از بین می رود. در صورتی که این اتفاق برای دفعات متعدد روی دهد، احتمال ابتلا به آب مروارید بطور قابل توجهی افزایش می یابد.
.jpg?1644841056724)
شکل3- نمایی از تاثیر پرتوهای فرابنفش بر روی چشم
راهکار های حفاظتی در برابر اشعه ماورا بنفش
کارگران باید هنگام کار با منابع اشعه ماوراء بنفش که پتانسیل مواجهه زیان آور چشم را نشان می دهند از محافظ چشم و پوست استفاده کنند. انتخاب محافظ چشم بستگی به نوع و شدت منبع UV دارد. همچنین کارگران در فضای باز باید با لباس های محافظ گشاد، ساخته شده از پارچه و محافظ گردن و ترجیحاً از بازوها و پاها استفاده کنند. از کرم های ضد آفتاب SPF15 و مناسب برای طیف UV-A و UV-B استفاده کنند. اشعه ماوراء بنفش به راحتی در مواد مختلف جذب می شود. طراحی محافظ معمولاً آسان است. لامپ های جیوه و لامپ های متال هالید دارای پوشش شیشه ای بیرونی برای جلوگیری از اشعه ماوراء بنفش هستند و به گونه ای طراحی شده اند که اگر شیشه بیرونی شکسته شود، لامپ از کار می افتد.
